3 min

Geschiedenis

In 1455 stichtte de Bernardijnenorde een klooster bij Haarlem: De Hemelpoort (Porta Coeli). Volgend op de reformatie werd het Bernardijnenklooster in 1576 gesloten en kwamen de bezittingen in 1581 onder beheer van het ‘geestelijk Comtoir van Haarlem’. De rentmeester van het comptoir splitste het terrein en verkocht de gebouwen en grondstukken stukje bij beetje. Een gedeelte van 42 morgen met een hofstede kwam tussen 1581 en 1596 in bezit van Boudewijn van Loo (1520-1596) en, via diens familie, in 1613 van koopman Hans Fabri. Deze laatste stichtte hier een luxe buitenplaats. Het poortgebouw en het neerhof van het voormalige klooster maakten nog deel uit van de nieuwe buitenplaats maar de kloosterkerk verdween.

Plattegrond van Heerlijkheid Heemstede in 1621, gemaakt door Balthasar Florisz. van Berckenrode (1591/1592-1645). Collectie Noord-Hollands Archief.

Vernieuwingen van Blesen

Via de families Herrewijne, Coymans (met de aangetrouwde Sophie Trip) en Bernard ging het eigendom van de buitenplaats in 1739 over aan Arnold Pieter Blesen (?-1758), die eerder afgesplitste terreinen weer bij de buitenplaats voegde. Blesen liet een500 meterlange nieuwe oprijlaan aanleggen en was – vermoedelijk voor 1744 – ook opdrachtgever van het nieuwe herenhuis op het terrein. Buitenplaats Het Klooster had toen een schitterende formele tuin met een centraal kanaal naar het Spaarne, parterres en een kom in de middenas tussen huis en kanaal, een oranjeriehof, boomgaarden en moestuinen.

De buitenplaats het Klooster. Gravure van H.Numan, 1794. Collectie Noord-Hollands Archief.

Twee nieuwe villa’s

Onder de eigenaren Cornelis Gerard Joseph van Wijkerslooth (1749-1804) en Geertruida Maria Roest van Alkemade (1743-1807) werd het terrein in 1793 uitgebreid met de voormalige buitenplaats Meermond. Tuinarchitect Jan David Zocher sr. nam de formele tuin onder handen en maakte er een landschapstuin van, met slingerende vijvers en paden. Waarschijnlijk werd toen ook een veestalling annex koetshuis gebouwd op de plek van de verdwenen kloosterkapel. In 1850 kocht Willem Anthonie Dólleman (1792-1864) de buitenplaats. Hij liet het achttiende-eeuwse herenhuis rond 1854 slopen.
Pas in 1873 werd er opnieuw gebouwd, maar nu meteen twee villa’s voor permanente bewoning door leden van de familie Dólleman. Het landgoed kreeg nu de naam ’t Groot Clooster en ook de namen van de twee nieuwe gebouwen refereerden aan de origine van de buitenplaat. Zo werd het eerste woonhuis ‘Villa ’t Clooster’ genoemd dat ten noorden van de oude oprijlaan kwam te staan. Hiervoor werd ook de rechte kloostergracht vergraven tot slingervijver. De tweede villa, ‘’t Nieuw Clooster’ van Frederik Hendrik Dólleman (1840-1916), kreeg een plek aan de noordkant van de Binnenweg. De familie Dólleman liet het terrein veilen in 1900.

Luchtfoto van Seminarie Hageveld aan de Cruquiusweg in 1930. Collectie Noord-Hollands Archief.

Tweede Wereldoorlog

Uiteindelijk kreeg het katholieke Seminarie Hageveld het terrein van ‘t Groot Clooster in handen. De instelling, die tussen 1817 en 1847 ondergebracht was op de buitenplaats Hageveld te Velsen/Driehuis, liet architect Jan Stuyt (1868-1934) er een reusachtig gebouw met koepelkerk bouwen. In 1923 kon het seminarie geopend worden. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog was seminarie Hageveld in handen van de Duitse Wehrmacht, onder meer als kazerne voor het leger, commandocentrum van de Kriegsmarine,kazerne van de Luftwaffeen – in 1945 – als lazaret.

Het klooster anno 2012. Bron: Landschap Noord-Holland.

In de jaren 1990 waren er verschillende plannen voor de verkaveling van het terrein voor woningbouw, maar deze werden niet verwezenlijkt. Vanaf 2002/’03 dient het hoofdgebouw gedeeltelijk als school (achterhuis) en gedeeltelijk als luxe woningen en appartementen (voorhuis). Voor het huis is tussen 2002 en 2005 een vijver aangelegd met een onderaardse parkeergarage naar ontwerpen van Bureau Alle Hosper.

Het Klooster anno 2012. Bron: Landschap Noord-Holland.

Auteur: Christian Bertram

Literatuur:

• Albers, L.H. Landgoederen van Zuid-Kennemerland. Amsterdam: Stichting Nationale Contactcommissie Monumentenbescherming, 1984, nr. 45, pag. 114.
• Bertram, Christian. Noord-Hollands Arcadia. Ruim 400 Noord-Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. Alphen aan den Rijn: Canaletto, 2005, 50-51.
• Hazenberg, F.R. Landgoed Hageveld Heemstede. 5000 jaar bewoningsgeschiedenis. Heemstede: Stichting Historisch Onderzoek Hageveld, 2011.

Publicatiedatum: 30/04/2012