3 min

Buitenhuis op hoge duintop

Ten noorden van de Zeeweg in Bergen aan Zee ligt een hoge duintop, waarschijnlijk opgestoven na de strijd die in 1799 woedde tussen de Russen en de Fransen. Hier kocht de Baarnse tabakshandelaar August Janssen in 1916 een groot, vrijwel kaal duingebied van de familie Van Reenen om zijn plannen voor een buitenhuis te verwezenlijken. Kosten noch moeite zijn gespaard bij de bouw van deze door de gebroeders Van Gendt ontworpen villa, die vele jaren beeldbepalend is geweest voor Bergen aan Zee.

Vakantieoord

Enkele weken na het gereedkomen van zijn buitenhuis overleed August Janssen op 10 april 1918. Het kostbare huis bleek onverkoopbaar, mede vanwege de Van Reenen servituten, die bepaalden dat er geen bank, bordeel of sanatorium in gevestigd mag worden. Het stond leeg tot eind 1930, toen het werd gekocht door de ‘Stichting Bio Vakantieoord ten behoeve van het zwakke en arme Nederlandse kind’. Na een uitgebreide verbouwing en de aanleg van een zwembad en een gymnastiekzaal in het oude koetshuis, arriveerde de eerste groep van 90 kinderen op 5 juli 1933.

Villa Russenduin.

In het kader van de Atlantik Wall

In mei 1940 werd Bio Vakantieoord door het Rode Kruis aangewezen voor evacués uit Amersfoort. Na de capitulatie verdwenen deze weer, waarna Duitse soldaten de villa overnamen. De toren werd verhoogd om een beter overzicht te hebben over zee, en werd zo een uitkijkpost in het kader van de Atlantik Wall, gedachtig aan de Engels Russische invasie in 1799.

Na de oorlog bleek het moeilijk om het totaal geplunderde koloniehuis weer in te richten – het was vooral moeilijk om alle voor de kinderen benodigde textiel te verkrijgen – zodat het tot juni 1947 duurde voordat de eerste groep bleekneusjes arriveerde. Vele groepen zouden volgen, voor vele kinderen waren de zes weken op het duin een feest, voor anderen een nachtmerrie, zij bleven naar hun vaak armelijke huis in de stad verlangen.

Opnieuw leeg

Vakantiekolonies kenden begin jaren vijftig enkele topjaren. Daarna keerde het tij. Ingrijpende maatschappelijke veranderingen, mede veroorzaakt door de groeiende welvaart, verbeterde gezondheidszorg en sociale voorzieningen brachten een verschuiving in het denken met zich mee. Hadden kinderen vroeger gezondheidsproblemen, nu werden problemen veelal veroorzaakt door de opvoeding. Het maatschappelijk draagvlak verdween en langzamerhand verdwenen dan ook de subsidies.

Omstreeks maart 1967 verlieten de laatste bleekneusjes en hun verzorgsters het Russenduin. Ook voor Bio Vakantieoord, de langst in gebruik zijnde vakantiekolonie in Bergen aan Zee, ging de deur voorgoed dicht. De exploitatie werd te kostbaar. Wel bleef de stichting nog enkele jaren eigenaar van het, ook nu weer, moeilijk verkoopbare gebouw.

De eens zo trotse villa stond leeg tot de Unified Family het huis in 1970 in huurkoop overnam. De volgelingen van de Koreaan Sun Myong Moon doopten Bio Vakantieoord om in Huize Glory. Sinds 1975 is de villa in bezit van de zich nu noemende Stichting Verenigingskerk voor Nederland. Deze vereniging telt ongeveer honderd actieve leden, een aantal dat te klein is om de hoge kosten voor het onderhoud te kunnen betalen. Daarom worden er sinds een tiental jaren comfortabele kamers en appartementen verhuurd aan vakantiegangers.

Een baken voor fietsers en wandelaars

Ondanks de veelbewogen geschiedenis van ‘Het Kasteel in Bergen aan Zee’, zoals de villa ook wel werd genoemd, zijn veel van de oorspronkelijk verfraaiingen, zoals de glas-in-loodramen van Willem Bogtman, de tegelwanden van Arnold Heystee, de eikenhouten vloeren en lambriseringen nog in uitstekende staat.

De toren van de villa, die tegenwoordig geheel door bos is omgeven, bepaalt nog altijd de skyline van Bergen aan Zee en is daardoor een baken voor de vele fietsers en wandelaars in het bos- en duingebied rondom het Russenduin.

Publicatiedatum: 22/12/2010