2 min

Op de plek op de foto, in het Frederikspark heeft van 1894 tot 1932 het Wilhelmina Brongebouw gestaan. Het gebouw werd neergezet in opdracht van de Maatschappij tot Exploitatie van Staalwaterbronnen. In 1892 werd deze opgericht met als doel, de inwoners van Haarlem te laten profiteren van de heilzame werking van bronwater uit een bron in Vijfhuizen.

Beeld: Haarlem105

Het luxe gebouw had een concertzaal, casino, restaurant, salons en badhuizen. Er werden middag- en avondvoorstellingen gegeven, er was een bronkapel en in een badcourant kon men het laatste nieuws over het Haarlemse kuuroord lezen. Er werd een ijzeren pijpleiding aangelegd van de bron naar het badhuis in de Badhuisstraat en een drinkhal en het Brongebouw in het Frederikspark.

De verwachtingen waren hooggespannen. In het Haarlems Dagblad staat in 1888:
“Dat deze ontdekking voor Haarlem kan worden een zeer belangrijke bron van inkomsten, dat deze ontdekking Haarlem kan maken tot een Kur-Ort, zooals men die in grooten getale in Duitschland heeft”.

Het gehoopte succes blijft uit. Rond 1900 sluit het badhuis en gaat de pijpleiding dicht. Het brongebouw blijft in gebruik als cultureel centrum en sociëteit. Er is veel geld gestoken in een brongebouw voor concerten en voorstellingen waar geen behoefte aan bleek te zijn. Het brongebouw is afgebroken en op die plaats kwam het Sportfondsenbad.

Brongebouw, Maatschappij tot Exploitatie van Staalwaterbronnen, anoniem, 1899, Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Haarlem, inventarisnummer NL-HlmNHA_1100_KNA006004761

De Hollandia-bron werd bij toeval ontdekt door een boer in de Haarlemmermeerpolder. Bij het graven van een put raakt hij de ondergrondse bron, ontstaan in de Eifel in Duitsland. Elke dag stroomt het bronwater in de sloot. Het ijzerhoudende water kleurt de oevers bruin. Dit valt de heer Veenendaal uit Haarlem op en hij laat het water onderzoeken. Het blijkt rijk aan zouten en ijzer en er wordt een heilzame werking van verwacht.

Naast de pijpleiding is het water ook op de markt gebracht als Hollandia-bronwater. Dagelijks werden 8.000 flesjes met sprankelend bronwater gevuld. Het is jarenlang succesvol maar verliest uiteindelijk de concurrentieslag met andere bronnen. De onderneming wordt overgenomen en de bron afgedekt.

Activiteiten bij de Hollandia bron, anoniem, 1920-1940, Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van het Historisch Archief Haarlemmermeer te Hoofddorp, Inventarisnummer NL-HlmNHA_Hmr_12450

Tekst: Ton de Groot

Bron: Haarlem105 

Kijk voor meer informatie over het Brongebouw het artikel ‘Vijf verdwenen gebouwen in Haarlem’.

Kijk voor een kaart met verdwenen gebouwen in heel Nederland op www.verdwenengebouwen.nl.

Publicatiedatum: 21/08/2020