3 min

Hoogste toren van Amsterdam

De Westertoren vormt een geheel met de Westerkerk. Deze kerk is in 1620-1621 gebouwd door Hendrick de Keyser en zijn zoon Pieter de Keyser. Aanleiding voor het bouwen van de nieuwe kerk was de aanleg van de grachtengordel in de zeventiende eeuw. De kerk was dan ook gericht op de nieuwe elite die in de grachtengordel kwam te wonen. De Westerkerk was tot de bouw van de St. Paul’s Cathedral in Londen de grootste protestantse kerk ter wereld. De torenspits is in 1637 afgebouwd. Met 87 meter is het de hoogste kerktoren van Amsterdam. Het ontwerp van de toren wordt toegeschreven aan Jacob van Campen, die ook het ontwerp van het nieuwe stadhuis van Amsterdam op zijn naam heeft staan. De romp van de toren is van baksteen, daarboven bevinden zich drie verdiepingen die in grootte afnemen. Daarvan is het eerste deel van zandsteen, de bovenste twee van hout, bekleed met beschilderd lood.

De Westerhal en de Westerkerk, geschilderd door Jan Ekels de Oude (1724-1780), ca. 1750-1780. Beeld: Wikimedia Commons.

Keizerskroon

Een opmerkelijk element op de toren is de keizerskroon. In 1489 kreeg Amsterdam van keizer Maximiliaan van Oostenrijk het recht de koningskroon boven haar wapen te plaatsen, als dank voor financiële en militaire steun. Toen Maximiliaan in 1508 tot keizer werd gekroond, veranderde de koningskroon in een keizerskroon. De Amsterdammers waren hier erg trots op en plaatsten de kroon zelfs op de toren van de Westerkerk. Dit is overigens een model van een latere keizerskroon geweest, namelijk die van Rudolf II. Oorspronkelijk waren de kleuren van deze kroon blauw. In 1906, het Rembrandtjaar werd de kroon goudgeel geschilderd. Precies een eeuw later, in het Rembrandtjaar van 2006 kreeg de kroon weer zijn oorspronkelijke kleurenschema terug.

Keizerskroon op het stadswapen geschonken door Maximiliaan van Oostenrijk op 11 februari 1489.De keizer overhandigt de kroon aan de geknielde stedemaagd. Vervaardigers: Joan Blaeu(1596-1673), Pieter Nolpe, Cornelis Blaeu (1610-), 1638. Collectie Stadsarchief Amsterdam, Afbeeldingsbestand 010097012142

Plaats en Tijd

De Westertoren heeft vanwege zijn grote hoogte ook een belangrijke rol gespeeld voor landmeters ten behoeve van de rijksdriehoeksmeting. Deze metingen vormen de basis voor alle officiële topografische kaarten en kadasters. Ook werd de Westertoren gebruikt voor de officiële Nederlandse tijdsmeting tussen 1909 tot en met 1940: ook wel de Amsterdamse tijd genoemd. Voor het eerst werd er een tijdszone in Nederland ingevoerd, waar daarvoor nog verschillen in tijd waren tussen het westen en het oosten van het land. Voor de juiste tijd werd de plaatselijke middelbare tijd van Amsterdam genomen, om precies te zijn de Westertoren (4°53’01,95″O).  Aan deze tijdsaanduiding kwam een einde bij de bezetting van Nederland. De Duitsers voerden op dat moment de Duitse Tijd in.

Westertoren (Prinsengracht 279), het wapenschild van Amsterdam. Vervaardiger: Han van Gool, 1986. Stadsarchief Amsterdam, Collectie Bureau Monumentenzorg: negatiefvellen, Afbeeldingsbestand BMAB00004000105_006

Beroemd

De Westertoren is van ver te zien en staat aan de rand van de Jordaan. De toren heeft verschillende bijnamen, zoals ‘Lange Jan’ en ‘De Oude Wester’. De toren werd bezongen door volkszangers als Willy Alberti en Johnny Jordaan.  Aan de muur van de Westertoren is een plaquette geplaatst ter nagedachtenis aan Willy Alberti. Maar ook Anne Frank schreef in haar dagboek over de toren. Vanuit haar onderduikadres hoorde ze de kerkklokken luiden. En in 1637, het jaar dat de toren van de Westerkerk gereed kwam, schreef Joost van den Vondel schreef in het toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel over de Westertoren.

Overigens kan iedereen genieten van het uitzicht dat de Oude Wester geeft: in de zomermaanden is de toren tot aan het eerste balkon te beklimmen. Eenmaal boven wacht een prachtig uitzicht over de westelijke grachtengordel en natuurlijk de Jordaan.

Publicatiedatum: 29/02/2012