3 min

Muiderkerk – foto Amsterdam Museum

Foto van de Muiderkerk tijdens de restauratiewerkzaamheden aan de toren, begin 2012.

Muiderkerk – foto Amsterdam Museum

Katholieken, gereformeerden en hervormden

De Muiderkerk werd in 1892 gebouwd en was destijds de twaalfde hervormde kerk in Amsterdam, gelegen aan de rand van de Muiderpoortbuurt en het Oosterparkkwartier. Deze buurt kreeg eind negentiende eeuw haar huidige vorm.  Hervormden in de Muiderpoortbuurt moesten voor hun kerkdiensten naar de Oosterparkkerk. De afstand vormde een belemmering, daarom werd er een nieuwe kerk gebouwd. Er werd gekozen voor een prominente plek aan de Linnaeusstraat, pal tegenover het Oosterpark. De hervormde gemeente wilde met haar kerk niet onder doen voor de grote katholieken en een tegenpool vormen voor de gereformeerden in de buurt. De katholieken bouwden destijds een aantal grote instellingen in de buurt, zoals het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis (OLVG), de Bonifatiuskerk en katholieke jongens-  en meisjesscholen. De bouwkosten waren per zitplaats bijna vier keer zo hoog als een aantal vergelijkbare nieuwe gereformeerde kerkgebouwen. De kerk, die de naam Muiderkerk kreeg, werd ontworpen door architect G.W. Vixseboxse. De zaal van de kerk is in de vorm van een Grieks kruis. De toren is in neorenaissancestijl. Overigens is de toren vrij rank en spits, waarmee de katholieken letterlijk overtroefd werden. De Muidertoren werd bekroond door een open lantaarn en een vergulde haan als windwijzer.

Een gemeente zonder kerk

Op 31 oktober 1989 wed de buurt opgeschrikt door een hevige brand. De brand was waarschijnlijk veroorzaakt door loodgieterwerkzaamheden vanwege een eerdere lekkage aan het dak. De toenmalige dominee van de hervormde Muidergemeente H. van Olst sprak van ‘een vuur dat als een tornado door de kerk ging’. Al snel bleek uit inspectie dat de toren gespaard is gebleven en kan blijven staan. De rest van de kerk en aangrenzende gebouwen, zoals de kosterij, wijkgebouw en de predikantenruimte waren niet meer te redden en werden gesloopt. De verslagenheid onder de gemeenteleden was groot. De grote vraag was wat er na de brand met de toren zou gaan gebeuren. De gemeente kon tijdelijk terecht in de Oosterkerk. De Muiderkerkgemeente kreeg echter hulp van het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Samen maakten ze een bouwplan voor het gehele terrein. In dit plan werd de bestaande toren geïncorporeerd bij de nieuwbouw.

Nieuwbouw en verval

Een deel van de nieuwbouw was bestemd als kerkgebouw. De rest van het gebouw werd bestemd voor andere doeleinden, zoals kantoorruimte en leslokalen voor het Tropeninstituut. Ook het NINSEE (Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden) kreeg onderdak. In 1997 werd de nieuwbouw geopend, een ontwerp van architect Van Hoogevest. De toren werd door een glazen portaal verbonden met de nieuwbouw. De nieuwe kerkzaal heeft een eenvoudig rechthoekig ontwerp. Aan de voor- en achterkant van de kerkzaal zijn glas-in-lood-ramen gebouwd, die afkomstig zijn van de voormalige Elthetokerk. De Muiderkerkgemeente kon weer op hun oude plek terecht.
De gespaarde toren raakte echter langzaam in verval. In het bovenste deel van de toren was de brandschade uit 1989 nog zelfs zichtbaar. Geld voor een restauratie had de protestantse kerk echter niet. Daarom werd in 2011 de toren voor het symbolische bedrag van 1 euro verkocht voor herbestemming. Momenteel wordt de toren gerestaureerd en waarschijnlijk wordt de toren in gebruik genomen als multifunctionele ruimten die verhuurd kunnen worden. Ook liggen er plannen op tafel om van de toren een uitkijkpunt te maken. De verwachting is dat de restauratie tot halverwege 2012 zal duren. Daarmee is de toren gered van de sloop en zal de toren voorlopig een belangrijk en herkenbaar punt vormen in de Linnaeusstraat.

Publicatiedatum: 29/02/2012