2 min

Eén van de laatste wipmolens boven het Noordzeekanaal

De molen heeft deze ruim 76 hectare grote polder in de zeventiende eeuw drooggemaakt, maar deed dit niet alleen. Het waterrijke gebied werd in eerste instantie bemalen door twee wipmolens waarvan deze molen de ondermolen was. Een kleine honderd jaar later werd de bovenmolen verwijderd en bleef dit bijzondere molentje staan. Bijzonder, want het gaat hier om één van de laatste wipmolens boven het Noordzeekanaal.

Tekening van wipmolen Weel en Braken bij Obdam. Beeld: Liza Koppenrade

De wipmolen

Wipmolens zijn een van de oudste typen poldermolens in Nederland. Ze hebben een kenmerkend uiterlijk waarbij het gehele bovenhuis met staart draaibaar is om een koker, die door de piramidevormige constructie aan de onderkant verticaal wordt gehouden. Een wipmolen, zoals Weel en Braken, lijkt door een opvallend smalle taille vaak onterecht kleiner dan andere molens.

Het ‘wippende’ bovenhuis van de molen is in het Rijnland veelal in felle kleuren geschilderd. Weel en Braken staat echter in het poldergebied boven het Noordzeekanaal en kent een karakteristiek zwart geteerde kleur; deels vervaald door het jarenlange trotseren van de Hollandse regen en wind.

Van twee naar één ‘wipje’

Weel en Braken is een waarschijnlijk kort na 1632 gebouwd als ondermolen van de twee wipmolens die de Weel en Braken polder hebben bemaald. De gang van deze twee ‘wipjes’, die enkele jaren geleden nog goed te herkennen was in de verkaveling van de omgeving, is in de achttiende eeuw opgeheven. De zuidelijkste van de twee molens – de molen waar dit verhaal over gaat – kreeg toen een vijzel (waterschroef)voor diepere bemaling. De andere wipmolen, de bovenmolen, verdween.

Nauwelijks meer dienst

Meer dan tweehonderd jaar hebben de wieken van Weel en Braken nog hard doorgewerkt, maar halverwege de twintigste eeuw nam de elektriciteit het over van de wind. In 1966 namen door stroom aangedreven pompjes de bemaling van de wipmolen over. Vier jaar later is de bemalingsfunctie van de molen compleet verdwenen.

Weel en Braken werd in 1972 door de gemeente Obdam gekocht en gerestaureerd om de wieken weer aan het draaien te krijgen. Tussen 2008 en 2012 heeft de wipmolen weer een tijdje stil gestaan door de slechte staat van het gevlucht. Tegenwoordig is de molen buiten bedrijf, maar je kunt hem nog steeds bezoeken; op zondag als de wieken draaien en op afspraak.

Auteur: Liza Koppenrade

Bronnen

Weel en Braken, Obdam, http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=688

De Hollandsche Molen, Weel en Braken in Obdam, http://www.molens.nl/molen/zoek-een-molen/zoekresultaten-molenbestand/molendetail/?molenid=604

Publicatiedatum: 15/09/2016