3 min

Wat is een waterlinie?

Een gracht om een kasteel, een singel om een stad: het gebruik van water als middel om land te beschermen gaat ver terug in de tijd. Ook bij de Hollandse Waterlinies was water hét wapen tegen de vijand. Deze oerhollandse verdedigingswerken vertrouwden op inundatie, het onder water zetten van laaggelegen polderland. Een slim systeem van sluizen, dijken en inundatiekanalen kon deze opzettelijke overstromingen bewerkstelligen. Op zwakke punten kreeg de linie versterking van forten en batterijen. De Oude Hollandse Waterlinie bracht in 1672 de Franse opmars tot stilstand. Op dat moment viel het besluit de linie verder te ontwikkelen als hoofddefensie van ons land. De in de 19e eeuw verder verbeterde versie van de oude linie kreeg de naam Nieuwe Hollandse Waterlinie. Grondlegger daarvan was Cornelis Kraijenhoff.

Grondlegger Nieuwe Hollandse Waterlinie Cornelis Kraijenhoff.

Inundatie

Het toverwoord van beide Waterlinies was ‘inundatie’. Door grote stukken polderland onder water te zetten, hoopte de Hollander dat de oprukkende vijand vast zou lopen. Plas-dras moest het zijn, ongeveer 45 centimeter diep. Te diep om te betreden, te ondiep om te bevaren en te breed om overheen te schieten. Ook maakte het modderige water hindernissen zoals greppels en sloten onzichtbaar.

Mobilisatie

De Nieuwe Hollandse Waterlinie is drie keer in staat van verdediging gebracht. Allereerst tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871 en vervolgens in de Eerste Wereldoorlog van 1914-1918. Een Duits spionagerapport uit die tijd geeft aan dat de Waterlinie toen voorkomen heeft dat Duitsland ons land heeft aangevallen. De laatste mobilisatie was in 1939-1940, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Het systeem bleek toen jammerlijk verouderd want de Duitsers vlogen er gewoon overheen.

Verboden kringen

Rondom de forten gold de Kringenwet. Deze wet, ingevoerd in 1853, bepaalde dat er in kringen variërend van 300, 600 of 1000 meter rond een fort niet, of met beperkingen mocht worden gebouwd. Zo kregen de forten een vrij zicht- en schootsveld. Pas 110 jaar later, in 1963, werd de Kringenwet opgeheven en kon bijvoorbeeld de Uithof bij Utrecht worden gebouwd.

Werking waterlinie tijdens oefening.

Andere linies in Nederland

De Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn niet de enige linies van Nederland. Andere belangrijke linies zijn onder meer de Stelling van Amsterdam, de Grebbelinie en de Zuiderwaterlinie. Door de komst van vliegtuigen had de Nieuwe Hollandse Waterlinie na de Tweede Wereldoorlog afgedaan als defensielinie. Toch kwam er in 1950 nóg een waterlinie: de IJssellinie, om ons land tegen de Russen te beschermen.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie nu

In de winter bieden de forten plaats aan diverse vleermuizenvolken. De vochtige en donkere omgeving is een voorwaarde voor een goede winterslaap. In april is het gedaan met de rust. Dan openen alle forten hun deuren en bieden zij tot en met september een verrassend cultureel en recreatief programma. Veel militaire objecten langs dit 85 km lange verdedigingswerk zijn gerestaureerd en herbestemd. In de forten, kastelen en vestingsteden vind je musea, bezoekerscentra, café-restaurants en creatieve bedrijvigheid. Er is volop ruimte voor feesten en onvergetelijke evenementen. Op sommige forten kun je zelfs overnachten! Alle vestingwerken liggen in het groen, zodat je heerlijk kunt wandelen en fietsen. Kinderen leven zich uit op het water, in speeltuinen of in speelbossen.

Kinderkunst Theaterfestival Fort aan de Klop.

Activiteiten

Rondom de Nieuwe Hollandse Waterlinie vinden regelmatig activiteiten en evenementen plaats zoals festivals, verhaalvertellingen en openstellingen. Bekijk onze activiteitenpagina of de website Forten.nl voor een actueel overzicht.

Publicatiedatum: 22/04/2014