Vuurtoreneiland Durgerdam: Hoek van ‘t IJ

Het Vuurtoreneiland bij Durgerdam, in het Markermeer, is begonnen als ondergrond voor kustverlichting, deed jarenlang dienst als militair verdedigingswerk om vervolgens als culinaire (her-)bestemming de toekomst in te gaan.

2 min

De geschiedenis van het eiland begint met kustverlichting. De eerste vermelding van een kustverlichting op deze plek dateert uit 1699, toen de Staten van Holland en West Friesland besloten dat ‘op het IJe-oort een lantaarn wierde opgeregt’. Deze eerste toren was vierkant, opgetrokken uit baksteen en negentien meter hoog. Bovenin was een lantaarn met een olielamp geplaatst. Deze lantaarn werd gemaakt door het Amsterdamse bedrijf van Jan van der Heyden, specialist in straatlantaarns en brandspuiten.

De vuurtoren op het Vuurtoreneiland op het Buiten- IJ voor Durgerdam. Techniek: pen in bruin en penseel in grijs. Datering ca. 1740. Vervaardiger P.I. Portier. Collectie Stadsarchief Amsterdam: tekeningen en prenten.

Van polder naar eiland

IJe-oort is de oude naam van IJdoorn, de polder naast het Vuurtoreneiland. De stenen toren stond op het zuidelijkste puntje van deze polder. Het huidige eiland is pas later ontstaan door het wegslaan van stukken land tijdens storm. Het eiland kreeg de bijnaam ‘Lantaarn van Ydoorn’, naar de polder dus. De naam Vuurtoreneiland verschijnt aan het einde van de 19de eeuw voor het eerst op landkaarten.

‘De vuurtooren bij Durgerdam 24 april 1796, vanmiddag drie uure’. De vuurtoren op het Vuurtoreneiland bij Durgerdam. Tekening door Andriessen, Jurriaan (1742-1819). Collectie Stadsarchief Amsterdam: tekeningen en prenten.

Militaire functie

Begin 19^e eeuw kreeg het eilandje een militaire functie toen het werd opgenomen in de ‘Posten van Krayenhoff’. Deze waterlinie van posten rondom wordt ook wel ‘de oude stelling van Amsterdam’ genoemd.

Toen het vervolgens eind 19^e eeuw opgenomen zou worden in de nieuw te bouwen Stelling van Amsterdam, werd het eilandje volledig gemoderniseerd: het kreeg z’n vijfhoekige vorm, een basalten wal, een kazerne, geschutsplatformen, munitiebunkers en een nieuw lichtbaken plus lichterswoning.

Vuurtoreneiland bij Durgerdam, Collectie Collectie Bureau Monumentenzorg. Via Stadsarchief Amsterdam.

Hoek van ’t IJ

De nieuwe vuurtoren werd gebouwd in 1892 en is een opengewerkte achtkantige toren van gietijzer en profielstaal, ontworpen door Adrianus Cornelis van Loo. In 1928 werd de lamp geëlektrificeerd. De vuurtoren staat bekend onder de naam Hoek van ’t IJ en is sinds 1981 bestempeld als Rijksmonument.

Staatbosbeheer

In 2008 nam Staatsbosbeheer het eiland in vervallen staat over van Rijkswaterstaat. Sindsdien is er een culinaire onderneming opgezet en kunnen bezoekers genieten van natuur én culinaire hoogstandjes op een uniek stukje Amsterdam met de enige vuurtoren die de stad rijk is.