2 min

Eind zeventiende-eeuw laat Pieter van Zel in een al bestaande tuin aan het Zuider Buiten Spaarne een speelhuis bouwen. In 1686 is de Haarlemse doopgezinde koopman Abraham Inses eigenaar. Hij breidt de buitenplaats uit met nieuwe grondaankopen. In 1688 komt de naam Vlietzorg voor in een hofdicht van Antoni Jansens: ‘Op den hof, genaamd Vliedzorg, van Abraham Inses, geleegen buiten Haarlem, aan ’t Spaaren.’

Een schilderij uit ca. 1699 laat Vlietzorg zien met het naastgelegen Zorgvliet. De tuin van Vlietzorg heeft op dat moment twee kleine vijvers met fonteinen, verschillende in vormgesnoeide struiken en een heester- of moestuin.

Hofsteden Vlietzorg en Zorgvliet aan het Buiten Spaarne bij Haarlem

Het ontwerp

De goudsmid Hendrik Pieter de Pauw koopt de buitenplaats in 1791. Hij laat het huis verbouwen tot het huidige woonhuis. Het huis is op een rechthoekige plattegrond gebouwd met twee bouwlagen (begane grond en eerste verdieping) onder een schilddak. Op de hoeken van het dak staan twee schoorstenen. De gevels zijn bepleisterd en wit geschilderd. Het gehele huis krijgt een classicistische uiterlijk.

De voorgevel werd symmetrisch ingedeeld met in het midden de hoofdentree met Ionische uitbouwsels die een lijst boven de deur dragen. Aan weerszijden van de deur is een geblokte stenen band langs de gevel geplaatst.Aan de achterzijde staat de erker met bovengelegen balkon en een terras aan de waterzijde.

De tuin wordt in opdracht van De Pauw omgevormd tot een Engels landschapspark. Bij de verkoop van de buitenplaats in 1809 wordt Vlietzorg beschreven als een buitenplaats met een modern herenhuis. Het heefteen ruim plein met twee springende fonteinen en in Engelse stijl aangelegde lanen met bloempartijen, een goudvissenkom en planten en bomen. Ook staan er op de buitenplaats een timmerschuur met loods, een koetshuis met stalling, een tuinmanswoning, een bleekveld, een moestuin en een berghok in de Rustenburgerlaan.

Antonie Lodewijk Koster, Gezicht op het Zuider Buiten Spaarne te Haarlem met de buitenplaatsen Sparenrust en Vlietzorg, ca. 1900-1920. Collectie Kennemerland, Noord-Hollands Archief.

Vlietzorg als koninklijk verblijf

In 1809 koopt Lodewijk Napoleon Vlietzorg en betrekt de buitenplaats. In 1813, wanneer Willem I koning wordt, krijgt prinses Wilhelmina van Pruisen, weduwe van Stadhouder Willem V en moeder van Koning Willem I het paviljoen Welgelegen toegewezen als buitenverblijf. Haar dochter, Prinses Louise van Brunswijk- Wolfenbüttel, weduwe van hertog Karel van Brunswijk – Wolfenbüttel, krijgt Vlietzorg toebedeelt als haar buitenhuis. Louise overlijdt in 1819.

Vanaf 1829 wisselt Vlietzorg meerdere keren van eigenaar. De tuin wordt bebouwd met woningen en de Buitenrustlaan wordt aangelegd. Met haar markante gevel markeert Vlietzorg de rijke periode van Haarlem en een herinnering aan het verleden met Haarlem als hofstad.

Vlietzorg wordt particulier bewoont en is niet toegankelijk voor het publiek. Het huis en het koetshuis kunt u goed zien vanaf de straat.

Landschap Noord-Holland  / Cultuurcompagnie

Publicatiedatum: 01/05/2012