Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Vijf bijzondere objecten uit het Zaans Museum

De collectie van Het Zaans Museum geeft een rijk beeld van de geschiedenis van de Zaanstreek, het eerste industriegebied ter wereld. Vijf opmerkelijke objecten belichten de rol van industriële giganten als Honig, cacaofabriek de Zaan, Wessanen en Verkade maar ook de schoonheid van het landschap.

1. Grote verpakking Zaanhagel

Deze speelse diabolo-verpakking voor Zaanhagel uit 1964 werd gemaakt bij Remmert Dekker uit Wormer en met de hand geplakt door thuiswerkers. Ontwerper Tom de Heus ontving hiervoor indertijd de Gouden Noot voor het beste verpakkingsontwerp. Opdrachtgever was cacaofabriek de Zaan. Deze was in 1911 opgericht als chocolade- en suikerwerkfabriek, maar algauw werd er cacaopoeder, cacaoboter en cacaomassa geproduceerd. Hiermee groeide het bedrijf uit tot een van de grootste Nederlandse cacaofabrieken. In de fabriek in Zaandijk werden droge cacaobonen gekraakt, waarbij de dop van de kern loskomt: die gebroken kern is de basis van cacaomassa, -poeder en –boter. Tegenwoordig is de cacaofabriek eigendom van het Amerikaanse ADM.

Zaanhagel, 1964. Beeld: Zaans Museum.

2. Blik Honig’s Bouillon blokje met ronde deksel

Dit vierkante blikje met 500 Bouillon Blokjes (‘Deksel goed gesloten houden’) is afkomstig uit de legendarische Honig-fabrieken. In 1867 begon de firma toen Meindert Claasz Honig stijfselhuis ‘De Troffel’ van zijn vader cadeau kreeg. Hij plaatste een stoommachine en schakelde voor de fabricage van stijfsel over van tarwe op maïs. In de nieuwe stijfselfabriek fabriceerde hij maïzena en puddingpoeders, een assortiment dat na de Eerste Wereldoorlog werd uitgebreid met vermicelli, gedroogde soepen, poederstijfsel, bakmeel en glucose. In 1978 kwam Honig Merkartikelen (HMA) in handen van de Centrale Suiker Maatschappij (sinds 2001 Heinz), terwijl de Zetmeel Bedrijven de Bijenkorf (ZBB) later door het Belgische Amylum (sinds 2000 Tate & Lyle) werd overgenomen. Sinds 2003 zijn Honig’s merkartikelen niet meer in de Zaanstreek gevestigd, maar bij Tate & Lyle in Koog aan de Zaan wordt nog dagelijks zetmeel geproduceerd.

Blik Honig's Bouillon blokje met ronde deksel

Blik Honig’s Bouillon blokje met ronde deksel. Beeld: Zaans Museum.

3. De Fabrieken Wessanen aan de Zaan in Wormerveer

Een schilderij van Cees Bolding, waarschijnlijk gemaakt in opdracht van de centraal afgebeelde Wessanenfabriek. Tot in het midden van de jaren vijftig van de vorige eeuw was Wessanen nog een typisch Zaanse onderneming met een laboratorium, een rijstpellerij en fabrieken in meel, olie, mengvoeder en natuurlijk cacao. Toen de firma ook melkpoeder ging produceren werd de internationale markt veroverd en sindsdien is het bedrijf uitgegroeid tot een wereldwijde voedingsmiddelenproducent. Dit jaar viert Wessanen zijn 250-jarig bestaan.

De Fabrieken Wessanen aan de Zaan in Wormerveer

De Fabrieken Wessanen aan de Zaan in Wormerveer. Beeld: Zaans Museum.

4. Meisje aan het werk in ‘Pakkerij gemengde biscuits’

Dit glasnegatief uit 1932 toont een meisje met voor zich de gekantelde blikken met verschillende biscuits. Ze sorteert deze om het blik voor zich te vullende met gemengde biscuits. Links van het meisje liggen papiertjes om de doos mee te vullen. De ‘meisjes van Verkade’ waren een bekende verschijning in de Zaanstreek. De fabriek viel al vroeg op omdat er als een van de eerste in Nederland werkgelegenheid werd geboden aan vrouwen, die met honderden tegelijk elke ochtend de fabriekspoorten binnengingen. Meisjes werden vanwege hun fijne motoriek beter geschikt geacht dan mannen voor inpak- en sorteerwerk. In hun kleine en fijne handen zouden de kwetsbare fabrieksproducten veiliger zijn, al moesten sollicitantes door middel van een behendigheidstest wel eerst een proeve van bekwaamheid afleggen.

Meisje aan het werk in Pakkerij gemengde biscuits, 1932. Beeld: Zaans Museum.

5. De Voorzaan en de Westerhem van Claude Monet

De impressionistische schilder Monet vereeuwigde dit uitzicht op de Voorzaan, het stuk rivier ten zuiden van de sluizen in Zaandam. Voor het eiland de Westerhem zeilen schepen en op het eiland draaien houtzaagmolens De Bakker, De Roode Leeuw en De Notenboom. Het moet een bewolkte dag met wind zijn geweest, maar de schilder liet zich niet afschrikken door het wisselvallige Hollandse weer. Met de beeldbepalende molens, typische houten huizen, kronkelende Zaan en het uitgestrekte landschap werd de Zaanstreek in de negentiende eeuw een toeristische bestemming. Schilders legden het pittoreske beeld vast op papier en doek. De beroemde Franse schilder Claude Monet (1840-1926)was zelfs zo enthousiast dat hij in 1871 vier maanden in Zaandam neerstreek en hier 25 schilderijen en 9 schetsen maakte. Monets Zaanse landschappen, zoals De Voorzaan en de Westerhem, worden nu gezien als typisch Hollands. Schilders na Monet lieten moderniteiten zoals fabrieken en spoor- en snelwegen soms bewust weg uit hun werken; ze hielden vast aan het romantische beeld van de streek of gaven in navolging van Monet een impressionistische interpretatie. Tegenwoordig is het nostalgische beeld nog terug te zien op de Zaanse Schans.

De Voorzaan van Monet, 1871. Beeld: Zaans Museum.

Publicatiedatum: 09/11/2015

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.