2 min

Hij hoort nog hoe de fabriek de suikerbieten stampt, verpulvert en kookt. Aan het eind van de dag ziet hij zichzelf in gedachten met de andere honderden arbeiders naar de onderkomens van de werknemers lopen om daar te eten, te slapen en vervolgens weer vroeg op te staan. Hij kan zich haast niet voorstellen dat hier vroeger alleen een ‘kasteel’ stond…

Gezicht bij het Gemeenlandshuis Swanenburg te Halfweg

‘Kasteel’ Swanenburg

Al in 1490 verblijven op deze plaats ambtenaren van Rijnland om de toestand van het IJ, de sluizen en de waterstand van het Haarlemmermeer in de gaten te houden. Als Pieter Post in 1645 het Gemeenlandshuis Swanenburg ontwerpt kan hij nooit bedenken dat het twee eeuwen later als suikerfabriek dienst zal doen. Vanaf het moment dat het Gemeenlandshuis is verrezen, wordt het gebouw al als kasteel getypeerd, door zijn statige en vrome uitstraling. De naam Swanenburg ontleent het gebouw aan de twee stenen zwanen die op de poort van het gebouw staan.

Van Gemeenlandshuis naar suikerfabriek

Als in 1852 de Haarlemmermeer droog wordt gelegd is het dorp Halfweg niet langer omringd door water. Het Hoogheemraadschap besluit het gebouw na de drooglegging te verhuren en daarna te verkopen. Vanwege de unieke locatie van Swanenburg, dichtbij Amsterdam en waterwegen die bij elkaar komen, wordt het gebouw in 1863 in een suikerfabriek opgenomen. Hierna wordt het huis veelvuldig verbouwd en uitgebreid. Na enkele jaren sluit de fabriek alweer en N.V. Suikerfabriek Holland opent er zijn deuren. In 1919 wordt deze suikerfabriek ondergebracht bij de Centrale Suiker Maatschappij (CSM). Het gemeenlandshuis is tot de jaren ’50 onderdeel van de suikerfabriek. De verdampingsketels staan zelfs in het huis.

CSM

Er werken honderden mensen in de suikerfabriek. Veel arbeiders zijn nodig voor het lossen van de bieten, het vullen van de kalksteenovens en het afvoeren van de suiker. Langzaam maar zeker wordt alles echter geautomatiseerd. De bieten worden met een waterkanon uit de laadbakken gespoten, en ook de afvoer van suiker gaat nu automatisch. In 1992 wordt de suikerproductie in de fabriek stopgezet. De gebouwen worden nog lang gebruikt voor de opslag en verpakking van suiker. Einde van het jaar 2000 verdwijnen dan ook de laatste personeelsleden.

Sugar City

Het complex in Halfweg heeft door de combinatie van een zeventiende-eeuws kantoor met een negentiende-eeuwse fabrieksarchitectuur een bijzondere uitstraling. Het dorpsgezicht wordt nog altijd gedomineerd door de vijftig meter hoge suikersilo’s. Een projectontwikkelaar heeft dan ook zijn oog laten vallen op het terrein en sinds eind 2000 heet het fabriekscomplex Sugar City. Vanwege de historische waarde van het gebied geldt het als uniek industrieel erfgoed en in 2007 is Sugar City opgenomen in de HollandRoute van de Europese Route van het Industrieel Erfgoed (ERIH). Momenteel zijn er al kantoren gevestigd en er zijn grote plannen voor het ontwikkelen van een megacomplex met bioscopen, winkels en horeca. Bovendien moet het hele project klimaat-neutraal worden.

Auteur: Eva van Dijk

Publicatiedatum: 16/06/2011