Stoomrijstpellerij de Nijverheid

De rijstpellerij was vanaf midden 19de tot begin 20ste eeuw een belangrijke industriële tak in de Zaanstreek. In 1852 berichtte de gemeente Zaandam dat er een door stoom aangedreven rijspellerij in aanbouw was, naar ontwerp van architect Ludovicus Johannes Immink (1822-1869). Deze eerste stoomrijstpellerij was van het bedrijf D. van Voorst & Zoon in Zaandam en speelde een belangrijke rol in de rijstindustrie van de Zaanstreek.

2 min

Dirk van Voorst en zoon

Het bedrijf D. van Voorst & Zoon was een vennootschap tussen Dirk van Voorst en zijn zoon Frederik, dat zich onder andere richtte op de graan- en meelhandel en de scheepsbeschuitbakkerij. Het bedrijf breidde zich uit en kocht verscheidene bakkerijen en pakhuizen in de eerste helft van de 19de eeuw. Toen Dirk van Voorst in november 1846 overleed, richtte Frederik vrijwel direct met moeder een nieuwe D. Voorst & Zoon firma op. In 1847 stond dit bedrijf te boek als een scheepsbeschuitbakkerij en gortpellerij. Daar bleef het echter niet bij. Frederik besloot zich ook met de rijstpellerij bezig te gaan houden en 1851 werden stoommolen en pakhuis de Nijverheid gekocht.

Gezicht vanaf de Westzijder-kerktoren, van de Bullekerk, naar het zuidoosten in 1890. Er zijn twee stoomfabrieken te zien. Links staat aan een kleine insteekhaven aan de Zaan de voormalige stoomrijstpellerij de Nijverheid. Bron: Zaanstad Gemeentearchief, collectie Rein van Houten, Koog aan de Zaan.

De Nijverheid

In het najaar van 1852 werd pakhuis de Nijverheid verbouwd tot rijstpellerij door meester-timmerman D. Heideman, naar ontwerp van architect Immink. De machines kwamen bij de Nederlandse Stoomboot Maatschappij en machinefabriek te Feijenoord in Rotterdam vandaan. De fabriek werd stoometablissement de Nijverheid genoemd en was de eerste stoomrijstpellerij in de Zaanstreek. Toen Frederiks moeder en hijzelf achtereenvolgens in 1854 en 1855 overleden, kwam de stoompellerij, naast nog vijf andere pakhuizen, in handen van Hendrik van Voorst die het bedrijf D. Voorst & Zoon voortzette.

Hendrik van Voorst

Stoomrijstpellerij de Nijverheid ontving bezwaren van verminderde rijstaanvoer en van de lage prijs van overige levensbehoeften. Toen de Krimoorlog in 1856 was afgelopen, werd er in Europa veel goedkoop Russisch graan geïmporteerd. Dit was ongunstig voor de rijstpellerij, maar na 1860 volgden er ook weer gunstige jaren. Hendrik van Voorst overleed in februari 1862. Het bedrijf bleef nog voortbestaan tot 1869. Echter in 1866 waren er nog maar tien man aan het werk. Een jaar later, in 1867, werd de stoomrijstpellerij verkocht aan Cornelis Prins Sz. die de pellerij in een stoommeelfabriek veranderde.

Geschreven door Liza Koppenrade

Bronnen

Kingma, Jur. (z.d.). Stoometablissement de Nijverheid. Geraadpleegd op 23 april 2015, via: http://www.zaans-industrieel-erfgoed.nl/pages_1/nijverheid.pdf
Zaans Industrieel Erfgoed. (z.d.). Rijstpellerij in de Zaanstreek. Geraadpleegd op 23 april 2015, via: http://www.zaans-industrieel-erfgoed.nl/index.html?rijst.html&main_frame

Publicatiedatum: 23/04/2015

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.