Pim Mulier: vader van de Nederlandse sport

Snelheid kenmerkte het leven van Pim Mulier. Hij zag in 1865 het levenslicht als zoon van een steenrijke Friese regent. Twee jaar later verhuisde het gezin Mulier naar een statig pand aan de Nieuwe Gracht in Haarlem. Pim kreeg alle mogelijkheden en benutte die ook gretig. Op zijn chique kostschool in Noordwijk zag hij volgens eigen zeggen ‘voor ’t eerst ’n voetbal en ’n cricketspel’. Een paar jaar later zag Pim Engelsen een ‘football’ wedstrijd spelen in het Belgische Oostende. Hij was verkocht.

In 1879 richtte Mulier op 14-jarige leeftijd de eerste Nederlandse sportclub op: de Haarlemse Football Club. Sinds 1959 is dit de Koninklijke HFC. De leden speelden eerst rugby, maar gingen al snel over op de voetbalregels. De vitale Mulier deed aan atletiek, bandy – de voorloper van (ijs)hockey – , cricket, schaatsen, tennis en zwemmen. Hij reed de allereerste Elfstedentocht in 1890 en zorgde ervoor dat het een officiële wedstrijd werd. Het kruisje dat alle rijders nog altijd krijgen, is door Mulier ontworpen. Op zijn initiatief startte in 1909 de eerste wandelvierdaagse van Nijmegen.

Daarnaast was Mulier onder meer kunstverzamelaar en journalist. Maar zijn kracht lag vooral in zijn organisatietalent. Hij gaf de aanzet tot de oprichting van wat nu de KNVB is, richtte de Atletiekbond op en was de geboren voorzitter van nagenoeg elke sportorganisatie in zijn omgeving.

De haast vergeten Klaas Pander

Klaas Pander ziet op 8 december 1867 het levenslicht in Haarlem. Klaas Pander heeft het geluk dat hij kan optrekken met Pim Mulier. Ze trainen samen met atletiek en schaatsen. In februari 1888 begint het sinds tijden weer goed te vriezen. De Amsterdamse IJsclub schrijft voor 25 februari een `Internationaal kampioenschap van Amsterdam’ uit. Klaas Pander wint glansrijk. Dankzij het succes van deze langebaanwedstrijd, organiseert de IJsclub Haarlem op donderdag 1 maart 1888 een afstandsrit tussen Haarlem en Leiden.

De rit van ongeveer dertig kilometer wordt de eerste marathonwedstrijd op natuurijs ooit. Om de deelnemers gelijke kansen te geven bepaalt het wedstrijdreglement dat de rijders niet tegelijk, maar “met tusschenpoozen van 5 minuten zouden afrijden van de Prins Hendrikbrug op de Leidschevaart te Haarlem”. Pander haalt maar liefst drie tegenstanders in en wint met vijftien seconden verschil van Mulier. Hij schaatst in 1 uur, 6 minuten en 15 seconden van Haarlem naar Leiden.

In die periode staat een nog grotere Haarlemse sportheld op: Jaap Eeden. Zoals Mulier een voorbeeld was voor Pander, is Pander een voorbeeld voor Eden. De zes jaar oudere Pander wordt Edens eerste trainer. Maar toch, de trainer van de kampioen der kampioenen wordt lange tijd vergeten. Gelukkig begint hier steeds meer verandering in te komen. In 2017 brengt Wim Zonneveld het boek ‘Klaas Pander; het bewogen leven van een vergeten sportheld’ uit. Ook organiseert de IJsclub Haarlem sinds 2015 in december de jaarlijkse Klaas Pander Memorial-wedstrijd. Zo krijgt Pander een plekje in de Haarlemse én Nederlandse sportgeschiedenis.

Locomotief Jaap Eden

In het leven van Jaap Eden volgden de sportieve successen elkaar in hoog tempo op. Zijn leven kende tegelijkertijd een treurige ondertoon. Jaap Eden werd in 1873 geboren in Groningen. Zijn moeder overleefde zijn geboorte niet en zijn vader was niet in staat om in zijn eentje voor hem te zorgen. De kleine Jaap groeide daarom op bij zijn grootouders. Zij waren eigenaar van hotel Velserend in Santpoort.

Als tiener zou Jaap korte tijd voetballen bij HFC Haarlem. Daar kwam een eind aan toen zijn schaatstalent werd ontdekt op 15-jarige leeftijd. Vier jaar later behaalde hij zijn eerste wereldtitel. Het jaar daarop brak hij twee wereldrecords. Als Jaap Eden, ‘de Locomotief’, eenmaal op stoom was, kon hij door niets en niemand bijgehouden worden. Record na record sneuvelde.

Na een paar jaar zette Jaap Eden de wissels om. Hij verruilde het schaatsen voor het wielrennen. Daar was meer geld mee te verdienen. In 1894 werd ‘de Locomotief’ wereldkampioen wielrennen op de tien kilometer en een jaar later op de sprint. Weer een jaar vestigde Eden een nieuw wereldrecord sprint op – hoe toepasselijk – een echte Locomotief, een fiets van de voormalige Amsterdamse rijwielfabriek.

In zijn laatste jaren stapelden de tegenslagen en mislukkingen zich echter op. In 1915 stopte hij met wielrennen. Hij wist daarna nauwelijks meer het hoofd boven water te houden. Op 51-jarige leeftijd stierf Jaap Eden in Haarlem. Zijn nabestaanden verkochten medailles en bekers om zijn begrafenis te kunnen betalen, maar zijn roem bleef voortleven. In 1961 werd in Amsterdam de Jaap Edenbaan geopend. Dit was de derde kunstijsbaan ter wereld.

Koningin van de Winterspelen

Kennemerland kreeg in 1977 een eigen kunstijsbaan. De meeste succesvolle schaatser uit deze kweekvijver was Yvonne van Gennip. In 1984 wist Nederland geen enkele schaatsmedaille te veroveren tijdens de Winterspelen in Sarajevo. Het Nederlandse moreel bevond zich op een dieptepunt. Echter, bij de volgende Winterspelen in Calgary, was daar opeens Yvonne van Gennip. Drie keer won de goedlachse Haarlemse goud: op de 1500, 3000 en 5000 meter. Nederland was door het dolle heen, dankzij de prestaties van ‘de Koningin van de Winterspelen’.

Helden van Haarlem op gevel Kennemer Sportcenter

Op de gevel van het Kennemer Sportcenter zijn portretten te zien van de sporthelden van Haarlem. Het is een initiatief van de Société Pim Mulier die de topsporters blijvend wil eren. Natuurlijk hangen Pim Mulier, Klaas Pander, Jaap Eden en Yvonne van Gennip daar. Ook hangt er een portret van ‘Kick’ Smit: Voetballer bij HFC Haarlem en vereeuwigd als stripheld Kick Wilstra. Hij is de beroemdste voetballer die Haarlem heeft voortgebracht. Tennisser Tom Okker en de judoka’s Jessica Gal en Dennis van der Geest zijn tevens te bezichtigen in het sportcenter.

Publicatiedatum: 26/11/2010