Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Sint Jorisschutterij: een schilder met een musket

Frans Hals werd in 1612 lid van de Sint Jorisschutterij. Deze schutterij  had zijn onderkomen in het voormalige St Michielsklooster, gelegen aan de Grote Houtstraat. Hier is nu het Proveniershofje gevestigd. De Sint Jorisschutterij was een belangrijke opdrachtgever voor de schilder. Tussen 1616 en 1639 kreeg de schilder driemaal de opdracht voor een groot schuttersstuk.

Proveniershuis

Het Sint Michielsklooster was na de reformatie eigendom geworden van de stad en verbouwd tot huisvesting voor de schutterij, in die tijd ‘doelen’ genoemd. Het gebouw behield zijn functie tot 1681. Vanaf dat jaar kwamen beide schutterijen bijeen in de Cluveniersdoelen. In 1682 werd het in gebruik genomen als Heerenlogement, en later als Proveniershuis. Dit was een wooncomplex voor meestal alleenstaande, oudere mannen die zich voor een eenmalig bedrag inkochten en vervolgens tot aan hun dood kost en inwoning kregen. De ‘kostkopers’ beschikten over een kleine kamer en kregen alleen de meest noodzakelijke levensbehoeften.

Binnenplaats van het Proveniershofje, Haarlem Foto: Jane023/cc-by-sa/via Wikimedia Loves Monuments.

Drie schuttersstukken

Frans Hals kreeg drie keer een opdracht om een schuttersstuk voor de Haarlemse Sint Jorisschutterij te schilderen: in 1616, 1627 en 1639. Op deze enorme doeken staan alleen de officieren en onderofficieren van de schutterijen, met de vaandrigs. De officiersfuncties werden vervuld door leden van welgestelde families. Dezelfde families leverden ook de leden van het stadsbestuur. Het stadsbestuur was natuurlijk gebaat bij een goed contact met de officierscorpsen, omdat het dan bij eventuele onlusten zou kunnen rekken op een loyale schutterij. Vaak werden officiersfuncties afgewisseld met hoge posten in het stadsbestuur.

Frans Hals, Feestmaal van de officieren van de St. Jorisschutterij (1627). Foto: Frans Hals Museum, Haarlem.

Schilder met musket

Frans Hals werd in 1612 lid van de Sint Jorisschutterij. Hij diende in het derde vendel van het derde korporaalschap. In het register van de Schutterij staat zijn naam, met achter zijn naam de letter m, wat betekent dat hij een musket als wapen had. De gewone schutters waren afkomstig uit de middenklasse. In de ledenlijst van de schutterijen staan niet alleen hun namen genoemd, maar dikwijls ook hun beroepen, zoals zeilmaker, plateelbakker, kuiper, bakker, timmerman,  schoenmaker, tuinman en metselaar en schilder.

Frans Hals, Feestmaal van de officieren van de St. Jorisschutterij. Foto: Frans Hals Museum, Haarlem.

Volgens een 18de eeuwse traditie zou Hals zichzelf geschilderd hebben op het laatste schuttersstuk uit 1639. Onopvallend zou de schilder helemaal achteraan staan, in de linkerbovenhoek. Aangezien Hals niet voorkomt op naamlijsten van de Sint Jorisdoelen uit die periode, is het onzeker of het werkelijk de beroemde schilder is die ons wat terloops aankijkt of een andere Haarlemse burger.

Frans Hals, Officieren en onderofficieren van de St. Jorisschutterij (1639). Foto: Frans Hals Museum, Haarlem.

De middelste schutter is Frans Hals (detail). Foto: Frans Hals Museum, Haarlem.

Wil je meer weten over de schilderkunst in de Gouden Eeuw? Bekijk hier de openingstijden van het Frans Hals Museum en plan je bezoek.

Publicatiedatum: 26/08/2013

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.