Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Het voormalig tuchthuis in Haarlem

In de Tuchthuisstraat stond vroeger het werk- of tuchthuis. Daar werden mannen en vrouwen tewerkgesteld die hun leven moesten beteren, moeilijk te hanteren waren of gehandicapt waren. In 1642 werden twee kinderen van Hals in het werkhuis opgenomen: dochter Sara omdat ze niet wilde deugen en zoon Pieter, die zwakzinnig was. Ook Malle Babbe, een Haarlemse volksvrouw die door Frans Hals geportretteerd werd, was opgenomen in het werkhuis. Het tuchthuis is aan het eind van de 19de eeuw afgebroken. De poort van het huis is bewaard gebleven en bevindt zich tegenwoordig in het Frans Hals Museum, als toegang tot de afdeling Oude Kunst.

Van het rechte pad af

Op verzoek van haar moeder, werd in 1642 Hals’ oudste dochter Sara hier in het werkhuis geplaatst. Het schriftelijk verzoek is bewaard gebleven in de burgemeestersresoluties (in het Noord Hollands Archief).

De aanleiding – die niet in het document wordt vermeld – was dat Sara voor de tweede keer zwanger van een buitenechtelijk kind. Haar ouders hoopten haar met deze opsluiting op het rechte pad te brengen. Hoe lang Sara in het werkhuis is geweest is niet bekend. In 1645 trouwde ze in Molkwerem in Friesland met de matroos Sjoerd Eebes. De tekst van het document luidt: ‘De huysvrouwe van Frans Hals, versochte uyt den naeme van haere man, dat hare outste dochter, omme redenen bij monde verhaelt, mochte werden gebracht op hope van beternisse in verseeckeringe int werckhuys deser stadt, …..

Tuchthuisstraat met rechts de oude ingang van het Tuchthuis, circa 1890. Bron: Noord-Hollands Archief.

Onbaatzuchtige naastenliefde

De poort uit de Tuchthuisstraat is bewaard gebleven en staat in het Frans Halsmuseum. Boven de poort staat een vrouwe met achter haar een stralende zon. Haar rechter arm rust op een hoorn des overvloeds, daaronder staat een mand waarom heen een slang kronkelt. Rechts een pelikaan die zich zelf in de borst pikt, om haar jongen met haar eigen bloed te voeden. Een symbool van onbaatzuchtige naastenliefde. Het opschrift in het Latijn luidt ‘nutrit et emendat’ en betekent ‘zij voedt op en verbetert’. Niets doen, de ledigheid (gesymbolisseerd door de de lege mand) is slecht (de slang). En werken wordt beloond met rijkdom (de hoorn des overvloeds). Midden boven de poort staat het wapen van de stad Haarlem. Verder zijn in de versieringen allerlei voorwerpen aangebracht die iets te maken hebben met werk, straf en opsluiting: gereedschap, sleutelbossen, voetblokken en handboeien.

De poort van het oude Tuchthuis in het Frans Hals Museum Foto: Frans Hals Museum, Haarlem.

Wil je meer weten over kunst in de Gouden Eeuw? Bekijk hier de openingstijden van het Frans Hals Museum en plan je bezoek.

Publicatiedatum: 26/08/2013

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

1 reactie

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.