2 min

Johannes Brugman

De zegswijze ‘praten als Brugman’ gaat terug naar de vijftiende eeuw en is volgens de Nederlandse taalkundige Frederik Stoett al sinds de zestiende eeuw een vaste uitdrukking die verwijst naar de eloquente geestelijke, Johannes Brugman. Deze minnebroeder leefde van ongeveer 1400 tot 1473 en was prediker voor de orde der Observanten, een uit Italië overgewaaide stroming binnen de Franciscaanse orde die het armoede-ideaal hoog in het vaandel had staan. Brugman werd een rondtrekkende pater die voor de Observanten door grote delen van het huidige Nederland en Duitsland trok. Hij werd geroemd om zijn bevlogen preken waarmee hij anderen trachtte te bekeren. Hij scheen zonder moeite te kunnen schakelen tussen Latijn en de volkstaal en was vooral onder het volk populair, omdat hij geen onderscheid maakte tussen rangen en standen. Bijna overal werd de komst van de welbespraakte Brugman zeer gewaardeerd, behalve in Amsterdam.

Pen- en potloodtekening van de uitdrukking ‘praten als Brugman’.

Wel of geen klooster?

In het najaar van 1462 verbleef Johannes Brugman in Amsterdam. Ondertussen hield een conflict tussen het stadsbestuur en de lokale Observanten de stad in zijn greep. De monniken wilden een nieuw klooster stichten, maar het stadsbestuur was hier tegen. Er stonden immers genoeg, al negentien, kloosters binnen de stadsmuren. Daarnaast wilde de stad de plannen van landsheer Filips de Goede blokkeren. Deze laatste steunde de Observanten en vroeg al enkele jaren om meer geld van de Hollandse steden.

Helemaal verloren waren de Observanten echter niet, zonder Filips de Goede. Zij konden namelijk rekenen op de steun van het volk én op het redenaarstalent van Johannes Brugman. De minnebroeder maakte de Amsterdammers duidelijk zich voor de zaak te willen inzetten. En hij wilde er ver voor gaan, zo ver dat hij zelfs “sijnen ouden hals hijr voir laten Woude”. Hiermee jaagde hij het Stadsbestuur tegen zich in het harnas en werd hij tot ‘persona non grata’ verklaard.

Toen Brugman Amsterdam een maand later een tweede keer bezocht, hield hij weer bevlogen preken. Amsterdam hing aan zijn lippen. Het schijnt dat Brugman aan het einde van één van zijn vurige toespraken een crucifix in de lucht hield en de luisteraars die het met hem eens waren vroeg hetzelfde te doen, waarop iedereen zijn hand in de lucht zou hebben gestoken.

Met woorden gedaan krijgen

Het duurde niet lang of de Observanten in Amsterdam kregen hun zin. En ook al dwong Filips de Goede het stadsbestuur, voor de bevolking was het Brugman die het klooster met zijn overtuigende preken had afgedwongen.

Sindsdien kan ieder die iets met woorden gedaan krijgt ‘praten als Brugman’. Tot op zekere hoogte althans, want Brugman kon weliswaar ‘praten als Brugman’, maar het Stadsbestuur van Amsterdam weigerde te luisteren. Wanneer heb jij voor het laatst iemand weten te overtuigen?

Auteur: Liza Koppenrade

Publicatiedatum: 01/06/2016