4 min

‘De keizer komt!’

In de zomer van 1811 kregen de plaatselijke bestuurders te horen dat het raadzaam was na te gaan of ze wegen, jaagpaden (voor de trekschuiten) of dijken moesten herstellen met oog op de komst van het hoge gezelschap. In de keizerlijke stoet zou een fiks aantal Spaanse krijgsgevangen meelopen. Onderzoekster Jo Blom uit Duivendrecht: “Die krijgsgevangenen moesten op dorpskosten ‘gevoederd’ worden. De keizer toonde hiermee als waarschuwing wat er gebeurde met opstandelingen tegen zijn macht.” Welke gevolgen de Franse tijd had voor de bewoners van Ouder-Amstel illustreerde een expositie in het Historisch Museum aan de Kerkstraat in Ouderkerk in 2011. Als voorbereiding hierop was Jo Blom in de archieven gedoken.

Keizerlijke route via Duivendrecht

Napoleon en zijn echtgenote namen de ‘tweede keizerlijke route’ die van Parijs naar Utrecht liep en vandaar langs de Vecht naar Abcoude leidde. Via Duivendrecht gingen de reizigers vervolgens naar Amsterdam. De eerste keizerlijke route ging van Parijs naar Rome. Deze keizerlijke route liep over de huidige Rijksstraatweg tussen de lintbebouwing van Duivendrecht door. Toen heette de weg Duivendrechtse Laan. De reiziger zag er hoofdzakelijk boerderijen. Tussen de Urbanuskerk en de Weesper Trekvaart volgt de Rijksstraatweg nog het oude tracé.

Vroegere Duivendrechtse ophaalbrug. Wie van Duivendrecht naar Amsterdam ging, passeerde de Duivendrechtse Brug. In de loop van de jaren werd deze brug over de Weesper Trekvaart enkele keren vervangen. Zo kwam deze ophaalbrug in 1927 in de plaats van een handbediende draaibrug van ijzer en hout die uit 1871 dateerde. In 1988 namen slopers deze ophaalbrug onder handen. Hij moest wijken voor de aanleg van snelwegen. Beeld: collectie Stichting Oud-Duivendrecht.

Erepoort

Voor een passend welkom van het hoge gezelschap moest het plaatselijke bestuur diep in de geldbuidel tasten, bovendien moest het bedelaars en ongure types uit de buurt van de route houden – zeker op 9 oktober 1811. Op die gedenkwaardige dag stonden de opgetrommelde notabelen in vol ornaat gereed bij het Duivendrechtse tolhek om het keizerlijk paar te begroeten. Een feestelijke erepoort was opgetrokken. Duivendrechters hadden opdracht gekregen de keizer en zijn vrouw langs de route enthousiast te begroeten.

Begroeting bij de kerk. Napoleon en zijn echtgenote werden bij hun rit door Duivendrecht begroet door de kerkelijke functionarissen uit de buurt. Het comité stond hier voor de kerk. Althans voor de kerk die destijds stond op de plek waar je nu de pastorie ziet. Deze Urbanuskerk met de twee torens dateert namelijk uit 1879. De pastorie staat links van de kerk, aan de toen door bomen omzoomde Duivendrechtse Laan. Beeld: collectie Stichting Oud-Duivendrecht.

Inkwartiering

Voor de manschappen en de paarden die de keizer begeleidden moest onderdak gevonden worden. Dat hebben de eigenaars van de buitenplaatsen geweten: zij kregen inkwartiering op hun zomerse ‘plaisirplaatsen’. Paarden werden op de fraaie buitenplaatsen gestald. En voor de soldaten was er ook wel een slaapplek te vinden. Boeren in de omtrek moesten haver, hooi en stro afstaan. Jo Blom heeft in dit verband het verhaal opgedoken van de in Ouderkerk wonende pianist, dirigent en componist Carel Anthony Fodor. Een beroemdheid destijds, gunsteling van koning Lodewijk Napoleon. Fodor woonde op het buiten ‘Dorpzicht’ nabij de brug over de Amstel.

Schadeformulier nodig

Jo Blom: “Franse officieren hadden besloten tot inkwartiering met hun manschappen en hun paarden. Maar er wilde wel eens iets breken door deze gasten. En dus besloot Fodor op de secretarie een formulier te halen waarmee hij de schade zou kunnen claimen. Rechthuis en secretarie waren zo goed als verlaten op een paar raadsleden na die hem niet konden helpen. De heer Fodor liet het er niet bij zitten en deed zijn beklag dat hoog opliep tot en met de prefect in Amsterdam.” In de archieven las Jo Blom dat de adjunct maire (plaatsvervangend burgemeester) “nog tot het eind van het jaar zijn handen er vol aan had. Burger Fodor was ook niet zo maar iemand.”

Keizerlijke route. Begin vorige eeuw zag de ‘tweede keizerlijke route’ er nog landelijk uit. De Dorpsstraat heette later Duivendrechtse Laan en nadien Rijksstraatweg. Hier door Duivendrecht liep de belangrijke route van Amsterdam naar Utrecht. Sinds de aanleg van de A2 keerde de rust weer op dit Duivendrechts stukje ‘keizerlijke route’. Beeld: collectie Stichting Oud-Duivendrecht.

Woeste kozakken in aantocht

Duivendrecht bereidde zich in 1813, twee jaren na de doortocht van het keizerlijk paar, voor op de ontvangst van een volstrekt ander gezelschap. Napoleon was bij Leipzig verslagen en de kozakken, Russische bevrijdingstroepen, waren in aantocht. Deze woestelingen te paard kwamen uit Utrecht naar Amsterdam. Over dezelfde Duivendrechtse Laan. Jo Blom: “We weten dat omdat er op 27 december blijkens de stukken kosten gemaakt werden voor inkwartiering en doortocht van het bevrijdingsleger der kozakken.”

Problemen bleven

Hun komst betekende het einde van het Franse bewind. Maar de problemen voor de dorpelingen bleven. Nu eiste de prins van Oranje (de latere koning Willem I) onderkomen voor zijn manschappen. Ook voedsel moest er zijn en een stalling met stro en voer voor de paarden. En mannen uit het dorp  kregen de oproep zich te melden voor het leger, het vaderlandse leger deze keer.

Publicatiedatum: 15/08/2011