3 min

Gezellig samen fröbelen

Het fröbelonderwijs brak met de passieve aanpak van de bestaande bewaarscholen voor kleine kinderen, waar kleuters alleen ‘bewaard’ werden. De methode was erg succesvol. In 1937 was het fröbelonderwijs de meest verbreide vorm van kleuteronderwijs in Nederland. De Alkmaarse fröbelschool had geen religieuze achtergrond en gaf neutraal onderwijs. Naast de fröbelschool waren er katholieke bewaarscholen en een christelijke kleuterschool in Alkmaar.

De bewaarschool (later Fröbelschool) aan de Doelenstraat rond 1895. Foto: W. Hooijer. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

De Alkmaarse fröbelschool

De fröbelschool in Alkmaar ontstond in 1929, als opvolger van de neutrale Alkmaarse bewaarschool, die reeds sinds 1869 bestond. De vereniging de ‘Alkmaarsche Fröbelschool’ hervormde het onderwijs maar deed dit wel ‘in denzelfden geest en vorm’, waarmee men bedoelde dat ook de nieuwe school neutraal moest blijven. Ook aan de hoogte van het lesgeld werd niet getornd. Het schoolgeld was afhankelijk van de draagkracht van de ouders. Er werd onderwijs geboden voor kinderen vanaf drie jaar, volgens de methode van Fröbel.In drie lokalen van de voormalige bewaarschool aan de Doelenstraat èn in lokalen van de Rochdaleschool en de Lindenschool werd aanvankelijk aan 240 kleuters onderwijs gegeven. Het schoolgebouw aan de Doelenstraat was echter erg verouderd en er werd omgezien naar betere huisvesting. Met medewerking van het gemeentebestuur kwamen in 1931 twee nieuwe schoolgebouwen tot stand: de Elise van Calcarschool en de Boschschool. Hierdoor kon les gegeven worden aan de kleuters in een ‘opvoedkundig en hygiënisch verantwoorde omgeving’. In de jaren dertig en veertig schommelde het leerlingenaantal rond de 300.

Folder van de verloting van 1938 tot behoud van de school. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

De Tweede Wereldoorlog

In 1937 waren er financiële problemen. Sluiting dreigde. Aan de ouders werd een vrijwillige bijdrage gevraagd en in 1938 poogde men ook via een verloting geld te verdienen. De prijzen bestonden uit ‘fraaie en nuttige handwerken’, vervaardigd door mensen die de school wilden sponsoren. De verloting leverde fl. 567,20 op. Na het succes van de verloting in 1938 volgde in 1939 een tweede verloting. Deze financiële opleving werd onderbroken toen in 1940 de Tweede Wereldoorlog uitbrak. De schoolgebouwen van de fröbelschool werden gevorderd voor de legering van Duitse soldaten, een maatregel die ook andere Alkmaarse scholen trof. De kinderen werden aanvankelijk ondergebracht in particuliere woonhuizen. Eén van de leraressen was van joodse komaf. Zij werd uit haar functie ontheven en kwam om in een Duits concentratiekamp.

De fröbelschool in 1954, tijdens de viering van het 25-jarig bestaan. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Gevolgen van de babyboom

Na de oorlog zorgde de babyboom voor een explosieve groei. Nieuwe schoolgebouwen waren nodig. Aan de Heilooërdijk werd begin jaren vijftig de ‘Kleuterweide’ geopend. Deze school, ook wel ‘het glaspaleis’ genoemd, was volgens de toenmalige inspectrice van het fröbelonderwijs een van de mooiste kleuterscholen van ons land. Er waren nu maar liefst 500 kleuters ingeschreven bij de fröbelschool. Al snel volgde er een nieuw schoolgebouw aan het Zeglis en tenslotte de kleuterschool aan de Jan Steenstraat. In 1954 vierde de vereniging haar 25-jarig bestaan.

De fröbelschool in 1954, tijdens de viering van het 25-jarig bestaan. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Kleuteronderwijswet

Als gevolg van de Kleuteronderwijswet van 1956 werd het beheer van de inmiddels vijf kleuterscholen overgedragen aan het gemeentebestuur. Ook voor het personeel gold deze overstap. Een tafelrijm van de afscheidsbijeenkomst in 1959 herinnert nog aan deze ingrijpende gebeurtenis. Dit gedicht van de heer Lutterot bevindt zich samen met vele andere stukken van de school in het archief van de Vereniging ‘Alkmaarsche Fröbelschool’, dat bewaard wordt door het Regionaal Archief in Alkmaar.

“De volgende tijd stond in ’t teken van de Kleuterwet
Op 1 januari 1956 begon de reorganisatiepret
Aan ’t alziend gemeentelijk oog waren wij wel gewend
Maar een dergelijke paperassenwinkel hadden we nooit gekend
…
Gedurende haar hele bestaan heeft zij op de gemeente kunnen rekenen
Dit had voor de Alkmaarse jeugd wel iets te betekenen
Zonder die hulp was het kleuterbootje waarschijnlijk gestrand”

Auteur: Marloes Rijkelijkhuizen

Publicatiedatum: 25/08/2011