4 min

Louis Royer, de maker, is een beeldhouwer van Vlaamse afkomst. Hij werd geboren in Mechelen (1793), opgeleid in Mechelen en Parijs, kwam rond 1820 naar Amsterdam en stierf daar in 1868. In 1823 won hij de door Koning Willem I ingestelde Nederlandse versie van de ‘Prix de Rome’, waarmee hij zich in Rome verder kon bekwamen. Toen hij in 1827 naar ons land terugkeerde, vestigde hij zich in Den Haag, de stad waarnaar ook het hof zich inmiddels had verplaatst. Royer kreeg een aanstelling als hofbeeldhouwer en portretteerde de hele koninklijke familie in marmeren bustes.

Louis Royer (1787-1868), beeldhouwer en Albertus Bernardus Roothaan (1793-1847). Roothaan wenst Royer geluk met zijn ‘Prix de Rome’, in het Trippenhuis.Schilderij door Jan Willem Pienemans. Beeld: Wikimedia Commons

Michiel de Ruyter, Rembrandt en Vondel

Toen hij werd benoemd tot directeur van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, verhuisde hij naar Amsterdam. Royer was inmiddels een bekend beeldhouwer en was ook de oprichter van de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae. Hij profiteerde enorm van het oplevend nationaal besef. Vele nationale beroemdheden kregen een eigen standbeeld. Zo vervaardigde hij die van Michiel de Ruyter, Willem van Oranje, Rembrandt en Vondel. Ook ‘De Eendracht’ – in de volksmond Naatje op de Dam – was van hem.

Standbeeld van Rembrandt van Rijn door Louis Royer, 1847 – 1851. Beeld: RKD Images

Uitvinding van de boekdrukkunst

Een beeld van Coster kon in het oeuvre van Louis Royer niet achterblijven. In Nederland, maar vooral in zijn geboortestad Haarlem, staat Coster te boek als de uitvinder van de boekdrukkunst. Volgens de zogenaamde ‘Costerlegende’ uit de zeventiende eeuw zou Coster de boekdrukkunst per ongeluk hebben uitgevonden toen hij in het stadsbos de Haarlemmerhout stukjes beukenschors in de vorm van letters sneed. Deze letters zouden vervolgens in het zand zijn gevallen en een afdruk hebben achtergelaten.

Het is zeer onwaarschijnlijk dat deze legende waar is: een machine om mee te persen bestond al eeuwen, en deze werd al sinds de vijftiende eeuw gebruikt voor het drukken van teksten. Waarom Coster dan toch zo bekend is geworden in verband met de boekdrukkunst? Waarschijnlijk is dat te danken aan ene Gerrit Thomas. Hij stond aan de wieg van de Coster-cultus en had zijn stamboom ietwat opgeleukt, om zo aan te kunnen tonen dat hij in rechte lijn van Laurens Jansz. Coster afstamde.

Prent van de uitvinding van de Haarlemse drukpers uit 1440. Prent door Jan van der Velde naar Pieter Saenredam Beeld: Wikimedia Commons

Coster of Gutenberg?

In Duitsland was in 1837 in Mainz met groot vertoon een beeld onthuld van Gutenberg, de Duitser die in wetenschappelijke kringen de uitvinding van de boekdrukkunst krijgt toegedicht. Dat was voor Nederland een provocatie, die niet onbeantwoord kon blijven. Hoewel er in Haarlem al twee herinneringsbeelden aan Coster waren in de Haarlemmer Hout en in de Hortus, werd op initiatief van J.J.F. Noordziek, de onderbibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek, besloten tot instelling van een commissie. Dit comité zou de realisatie van een beeld van Coster voorbereiden. De samenstelling van de commissie was meer nationaal dan Haarlems, en de Haarlemmers liepen eigenlijk helemaal niet warm voor het plan. Er waren dan ook maar weinig vermogende Haarlemmers die bereid waren geld op te brengen voor het standbeeld, de ontbrekende rest kwam uit het hele land.

Costerfeesten, onthulling van het standbeeld op de Grote Markt, 1856. Beeldcollectie van de gemeente Haarlem, Noord-Hollands Archief.

Coster-sigaren en Coster-banket

Toen er genoeg was ingezameld, Louis Royer de opdracht kon krijgen en de feestelijkheden voor de onthulling op 16 juli 1856 konden worden voorbereid, werd de Haarlemse middenstand wakker. Eetgelegenheden adverteerden om feestgangers te trekken, huizen moesten worden versierd met lampions en vlaggen, er werden zelfs speciale produkten vervaardigd, zoals Coster-worst, Coster-sigaren en Coster-banket. Het feest duurde drie dagen en ondertussen werd de Coster-legende op grote schaal verspreid. Vandaar dat de Haarlemmers nog steeds in ’s mans uitvinding geloven …

Het standbeeld van Lourens Janszoon Coster, door Louis Royer. Beeld: Wikipedia

In de vergetelheid

Louis Royer is lang een beroemdheid gebleven, maar toen de classicistische stijl uit de mode raakte is hij snel vergeten. In een poging hem aan de vergetelheid te ontrukken is er in 1994 een overzichtstentoonstelling in het Vlaams Cultuurhuis ‘De Brakke Grond’ aan hem gewijd. Hij wordt wel gezien als voorbeeld voor Jan Bronner, in Haarlem niet onbekend als de maker van het Hildebrand-monument.

Publicatiedatum: 20/01/2016