3 min

Een Duitse boerenzoon

Krelage werd in 1786 geboren in het gehucht Epe, vlakbij het Nedersaksische stadje Bramsche. Zijn vader was de eigenaar van een kleine boerenhofstede. Krelage was een zoon uit het tweede huwelijk van zijn vader. Na diens dood erfde Krelages oudste halfbroer het boerenbedrijf. Evenals veel andere Duitse boerenzonen besloot Krelage daarom zijn geluk in Nederland te zoeken. Hij begon helemaal onderaan de maatschappelijke ladder. In zijn eerste Haarlemse jaar verdiende hij de kost met spitten, graafwerk aan een kanaal, slootkanten schoonmaken en grasmaaien. Maar Krelage was een sterke, ambitieuze en buitengewoon zuinige man. Vrij snel verwierf hij zich op de Haarlemse tuinbouwondernemingen betere posities.

In 1806 werd hij meesterknecht op de bloemisterij van Niemann, een landgenoot met een bedrijf in Haarlem. In zijn schaarse vrije tijd leerde Krelage Nederlands en bestudeerde hij botanische boeken. Toen het bedrijf van Niemann in financiële moeilijkheden kwam, zocht en vond Krelage bijverdiensten in een manufacturenhandeltje. Daardoor werd hij zelfs geldschieter van zijn werkgever, die hem in natura terugbetaalde. Met bloembollen van Niemann en opgespaard geld stichtte Krelage in 1811 zijn eigen bedrijf.

Tussen Haarlem en Frankfurt

In de eerste moeilijke jaren, Europa werd toen immers geteisterd door de Napoleontische oorlogen, groeide Krelages bedrijf langzaam maar gestadig. Elk jaar, midden in de herfst, verpakte hij zijn gedroogde bloembollen in kisten en vertrok hij met zijn handelswaar naar de beurs van Frankfurt am Main. Tegenslagen had hij genoeg te verduren. Al op zijn eerste handelsreis kwam hij doodziek in Frankfurt aan. Het meisje dat hem op zijn ziekbed verpleegde, werd twee jaar later zijn echtgenote. Door dat huwelijk verwierf hij zich het burgerschap van Frankfurt, toen nog een vrije Duitse stad. Die status vergemakkelijkte het handeldrijven in de stad aan de Main.

De zaken gingen allengs beter en Krelage breidde zijn bedrijf aan de Kleine Houtweg uit door telkens nieuwe percelen aan te kopen. Hij was een moderne bloemist. In de achttiende eeuw legden bloemisten zich erop toe uitzonderlijk mooie bloemen te kweken die voor veel geld aan klanten uit de maatschappelijke elite werden verkocht. Krelage en enkele andere Nederlandse bloemisten kweekten bloemen van een goede standaardkwaliteit die ze in veel grotere aantallen verkochten. De klanten kwamen uit de middenklasse die in de negentiende eeuw in West-Europa snel groeide. In 1837 kocht Krelage het bedrijf van zijn buurman op. Dat was de firma Voorhelm-Schneevogt die in de achttiende eeuw nog Haarlems meest toonaangevende bloemisterij was. Krelage’s Bloemhof was nu het grootste bedrijf in zijn soort in Nederland.

Gezicht in vogelvlucht op de kwekerij ‘Bloemhof’ van E.H. Krelage en Zoon aan de Kleine Houtweg te Haarlem, ca. 1885.

Bloemisterij van vader op zoon

In 1855 stierf Ernst Krelage en het bedrijf werd voortgezet door zijn zoon Jacob Heinrich. Die stichtte op het bedrijf een ‘wintertuin’, een groot kassencomplex. Hierdoor was hij in staat in alle jaargetijden zijn bezoekers en klanten te laten genieten van bloemenpracht. In de loop der jaren bezochten talrijke hoogwaardigheidsbekleders de Bloemhof. Tijdens een reis in Frankrijk ontdekte Jacob Krelage een nieuw tulpenras. Op zijn bedrijf verbeterde hij dit nog. Onder de naam ‘Darwintulp’ veroverde die vervolgens de wereld.

Na Jacobs dood in 1901 zette zijn zoon, naar zijn grootvader Ernst genoemd, het bedrijf nog enige tientallen jaren voort. De Haarlemse woningbouw verdreef de bloementeelt uit de stad. Na de Eerste Wereldoorlog verloor Ernst de belangstelling in de onderneming en sloot het bedrijf in 1931. Zijn naam leeft nog voort als auteur van vele publicaties op het gebied van de bloementeelt en de geschiedenis van de Nederlandse bloembollenhandel.

Bronnen

* Marian de Haan, ‘Krelage & zoon: van arme immigrant tot wereldfaam’, in: Kennemerkroniek. Nieuwsblad van de Archiefdienst voor Kennemerland 4 (maart 2000), pp. 11-14.
* Ernst H. Krelage, Een eeuw bloembollenteelt. Het honderdjarig bestaan der tuinbouwinrichting ‘Bloemhof’ herdacht (Haarlem 1911).
* E.H. Krelage, 1824 – 1 november – 1924. Jacob Heinrich Krelage. Rede uitgesproken bij de herdenking van zijn honderdsten geboortedag (z.p., z.j. [1924]).
* Jaap Vogel, ‘Osnabrückers in Haarlem en omgeving. Een groepsportret met uitvergrotingen. – Osnabrücker in Haarlem und Umgebung. Ein Gruppenporträt mit Nahaufnahmen’ in: Birgit Nolte-Schuster, Jaap Vogel en Winfried Woesler, Zur Arbeit nach Holland – Naar de Nederlanden om te werken (Osnabrück 2001), pp. 31-63.

* Ter inzage in de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief.

Publicatiedatum: 11/12/2010