Kerken in de schuur

Het was te danken aan een herenboer dat de eerste bewoners van Haarlemmermeer in de eigen polder kerkdiensten konden bijwonen. Hij had daarvoor een schuur beschikbaar gesteld. Protestanten en rooms-katholieken mochten er om de beurt gebruik van maken. Ds. Gewin uit Heemstede hield in deze schuur begin december 1855 de eerste godsdienstoefening. Problemen dreigden voor de trouwe kerkgangers toen de eigenaar liet weten de schuur te moeten verkopen. Burgemeester Pabst schoot ijlings te hulp, hij kocht de schuur voor eigen rekening.

Actie om Haarlemmermeer te helpen

Intussen hadden predikanten uit de omtrek een actie gestart om Haarlemmermeer aan een eigen kerk met pastorie te helpen. Meer dan 60.000 gulden (ruim 27.000 euro) bracht men bijeen. Architect P.J. Hamer ontwierp een kerk zoals die in het midden van 19e eeuw gebruikelijk was in nederlands-hervormde kringen. Verschillende stijlen vallen erin te herkennen. Zeer herkenbaar zijn de witgepleisterde muren.

Het was de bedoeling om dit kerkje in de bebouwde kom van het toenmalige Kruisdorp te bouwen. Maar ja, toen een Hagenaar gratis een halve ha grond aanbood net buiten de bebouwde kom werden de plannen snel aangepast. Hoofddorp, zoals Kruisdorp in 1868 op aandringen van burgemeester J.P. Amersfoordt ging heten, groeide snel naar het kerkje toe – en verder. In mei 1858 vond de inwijdingsdienst van de kerk plaats.

Koningin Sophie op bezoek

Burgemeester Amersfoordt, de opvolger van Pabst, leidde ook een bijzonder moderne boerderij genaamd De Badhoeve – een internationale bezienswaardigheid. De Badhoeve stond dicht bij de brug over de Ringvaart naar Sloten (in het hart van het huidige Badhoevedorp). Een Haags dagblad schreef op 22 augustus 1865 dat de koningin tijdens een bezoek aan Haarlemmermeer op De Badhoeve was rondgeleid. Burgemeester Amersfoordt reed met koningin Sophie (echtgenote van koning Willem III) vervolgens naar de hervormde kerk aan de Hoofdvaart.

Burgemeester geeft harmonium in bruikleen

Misschien heeft de burgemeester de koningin daar het harmonium laten zien dat hij in 1862 in bruikleen had gegeven. De kerk in Kruisdorp kende voordien namelijk geen orgel: een voorlezer/voorzanger zette het zingen van de psalmen in. Toen Amersfoordt in 1866 zijn harmonium terugvroeg, bleef de kerk zonder orgel achter. Totdat de kerkvoogdij in 1869 een exemplaar op de kop tikte bij de Amsterdamse orgelbouwer H. Knipscheer.

Stoompompen verhogen feestvreugde

Burgemeester Amersfoordt zette zich energiek in voor de promotie van zijn Haarlemmermeer. Het Algemeen Handelsblad schreef eind juni 1864 hoe hij leden van een groot ‘landhuishoudkundig congres’ in Haarlem met versierde rijtuigen naar Kruisdorp haalde. De verslaggever vertelde dat bij de Cruquius voor de gelegenheid de driekleur was gehesen. Toen de congresleden hier passeerden, kwamen ter verhoging van de feestvreugde de stoompompen in actie. ‘De togt ging nu verder langs weelderige akkers en de leden hadden gelegenheid den schoonen plantengroei van de Haarlemmermeer gade te slaan’. De vlas- en graanvelden stonden er goed bij.

Gejuich in de kerk

Het gezelschap verzamelde zich op het Marktplein, waarna de stoet naar de kerk liep. Daar zagen de congresleden dames in klederdracht van de verschillende provincies. ‘In Haarlemmermeer’, aldus de verslaggever, ‘herken je de boerenstand van heel Nederland, zowel in de wijze van bebouwing als in de vorm van de woningen – ja zelfs in de kleding.’ Burgemeester Amersfoordt, die ook onder-voorzitter van het congres was, betrad het spreekgestoelte en sprak het gezelschap in de kerk toe. De verslaggever letterlijk: “Zijne mannelijke, krachtige en gemoedelijke taal werd door de aanwezigen met gejuich beantwoord.”

Paard bij de kerk stallen

De kerk telde toen 568 zitplaatsen. Zo’n aantal was begrijpelijk want uit alle delen van de polder kwamen op zondag de kerkgangers. Wie geen abonnement had, kon zijn paard voor 25 cent bij de kerk stallen. In 1862 kreeg Nieuw-Vennep een eigen hervormde kerk, later gevolgd door Abbenes. Niemand hoefde toen meer vier uren te lopen om de kerkdienst bij te wonen.

Restaurant en destilleerderij

Sinds begin 2013 is in de kerk, die toen al enkele jaren leegstond, een restaurant met destilleerderij gevestigd. Veel van het interieur, zoals het Knipscheerorgel, is gelukkig bewaard gebleven. Achter de kerk ligt de historische begraafplaats Iepenhof.

Publicatiedatum: 04/02/2011