Johnny Jordaan: Bij ons in de Jordaan

Johnny Jordaan is een van de grootste volkszangers van Amsterdam. Veel mede-artiesten erkennen de kwaliteit en de oorspronkelijkheid van zijn ongeschoolde, heftig vibrerende stem. Hij bereikt de status van superster op een wijze die tot dan toe niet eerder is vertoond in de Nederlandse lichte muziek.

4 min

Johannes Hendricus van Musscher wordt op 7 februari 1924 geboren op de hoek van de Amsterdamse Lijnbaansgracht en Rozengracht. Op negenjarige leeftijd verliest hij bij een stoeipartij met zijn neef Carel Verbrugge (de latere Willy Alberti) zijn linkeroog, zodat hij de rest van zijn leven met een glazen oog rondloopt. Tot zijn doorbraak op zijn 31e heeft Van Musscher het niet breed in de armoedige Jordaan. Armoede is dan ook een belangrijk thema in zijn latere werk. Hij verdient zijn geld in de Fabriek van Chocolade en Suikerwerken J.C. Klene en Co. aan de Looiersgracht en in de kartonnage-industrie. Vanaf het einde van de jaren dertig zingt hij onder de naam Johnny Jordaan in cafés, inclusief een travestie-act. In 1943 trouwt hij met Jannetje de Graaff met wie hij dochter Willeke krijgt.

Johnny Jordaan in het Nederlandse televisieprogramma Rooster in 1964. Foto: Beeld en Geluidwiki, via Wikimedia Commons (CC BY-SA 3.0 nl).

Bij Ons In de Jordaan

In februari 1955 wint Jordaan in Hotel Krasnapolsky met De Parel Van De Jordaan een door Bovema uitgeschreven zangwedstrijd. De platenmaatschappij gaat met dit concours voor de Beste Stem van de Jordaan op zoek naar nieuw talent in het zogenoemde Jordaan-genre en naar een opvolger van Louis Davids. Tante Leen (Jansen-Polder) wint met Hand In Hand de tweede plaats. Een dag na het concours worden de opnames uitgezonden door de AVRO. Nog een dag later neemt Jordaan zijn eerste plaat op. Het liedje op de B-kant van De Parel Van De Jordaan wordt nog beroemder: Bij Ons In de Jordaan.

Boycot

De zanger heeft vanwege zijn homoseksualiteit een ongelukkig huwelijk. Na een korte affaire met een man springt hij op 19 januari 1956 uit een rijdende auto. Hij raakt lichtgewond. Op 24 november 1956 zingt hij op Paleis Soestdijk voor koningin Juliana en drie prinsessen. In de volksbuurten is Johnny Jordaan een held, maar de burgerij moet nadrukkelijk niets weten van de volkszanger. Zijn platen worden tot 1961 geboycot door alle omroepverenigingen, behalve de AVRO. Jordaans levensliederen worden door de tekstcontrole van de VARA afgekeurd vanwege een vermeend laag cultureel gehalte.

Heimwee

Door de opkomst van de rock-‘n-roll krijgen levensliederen en smartlappen een oubollig imago en neemt het succes van Johnny Jordaan af. Pas in 1962 heeft hij weer een hit met Daar Mag Je Alleen Maar Naar Kijken. In 1963 verschijnt een album met liedjes van het jaren dertig-idool Willy Derby, onder meer met het opvallende lied Verlaten, over een Spaanse vluchteling, en het plechtstatige Vergeet Me Niet. De onderwerpen heimwee en verlangen hebben waarschijnlijk te maken met het feit dat de zanger Amsterdam heeft verlaten. Hij woont achtereenvolgens in Den Haag, Rotterdam en Antwerpen. Na zijn coming-out eind jaren zestig gaat hij samenwonen met zijn levenspartner Ton Slierendrecht.

Johnny Jordaan bij de uitreiking van de Edisons uit in TV-programma “Voor de vuist weg”, 1971. Foto: Bert Verhoeff / Anefo. Collectie Nationaal Archief.

Afscheid

In 1968 keert Jordaan terug naar Nederland. Hij heeft hits met het drinkliedje Een Pikketanussie en Pruimenpap. Ook het album Ouwe Trouwe Jordaan is met liedjes als Maar Toch en Ouwe Makker van ouderwetse kwaliteit. In de herfst van 1968 doet hij zeven televisieshows met Tante Leen. In 1969 en 1970 treedt hij op in de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland. Bij het Volkstoneel van Beppie Nooy speelt hij de rol van De Mop in het toneelstuk De Jantjes. Op 23 november 1970 stort hij tijdens een voorstelling in elkaar. Later in het ziekenhuis krijgt hij een hartinfarct, waarna hij absolute rust moet houden. De zanger krijgt in 1972 een Gouden Harp. Aan het eind van dat jaar neemt Jordaan op televisie afscheid van het publiek met een anderhalf uur durende show met Tante Leen, Willy Alberti, Ramses Shaffy, Zwarte Riek, Harry de Groot en tekstschrijver Pi Vèriss (Piet Visser).

Hersenbloeding

De zanger treedt in de jaren zeventig incidenteel op, voornamelijk in bejaardenoorden en ziekenhuizen. Het laatste publieke optreden vindt plaats in 1978 als gast bij het Jordaancabaret in Gebouw De Palm. In 1981 krijgt hij een hersenbloeding waarna hij zich nog maar moeilijk kan bewegen. Johnny Jordaan sterft op zondag 8 januari 1989. Na zijn dood blijft de waardering voor zijn werk groeien. Een deel van de Elandsgracht wordt officieel omgedoopt tot Johnny Jordaanplein en gesierd met een standbeeld van de zanger.

Johnny Jordaanplein. Op de voorgrond van links naar rechts: bustes van Tante Leen, Manke Nelis, Johnny Meyer en Johnny Jordaan. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Oh, Johnny

Tijdens het Amsterdams Kleinkunstfestival in 1997 wordt de biografische musical Oh, Johnny uitgevoerd. Rob van de Meeberg vertolkt daarin de rol van Johnny Jordaan. De VPRO maakt in 2000 een televisieserie over het leven van Johnny Jordaan met Kees Prins uit Jiskefet in de rol van de volkszanger. Bij Ons In De Jordaan wint twee Gouden Kalveren tijdens het Nederlands Film Festival. Eén voor beste tv-drama en één voor beste acteur in een tv-drama.