3 min

Hembrugterrein en Gebouw 197

Vanaf 1895 is op het Hembrugterrein gebouwd aan de munitiefabriek. Strategisch midden in de Stelling van Amsterdam, zodat de verdediging niet zonder munitie zou komen te zitten. In 2003 is de productie na meer dan honderd jaar stilgelegd. De mensen verlieten de fabriek, en het terrein en zijn bijzondere ensemble van bouwstijlen werden aan hun lot overgelaten.

Gebouw 197 op het Hembrugterrein voor de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel

Een van de gebouwen op het terrein is Gebouw 197. Het stamt uit 1918 en is oorspronkelijk ontworpen als scheikundig laboratorium, maar over de jaren is de functie meerdere malen veranderd. Aanvankelijk werden er chemische wapens als mosterdgas ontwikkeld, maar vanaf 1936 kwamen er een metaalkundig laboratorium en een ruimte voor munitiekeuring voor in de plaats. Later deed Gebouw 197 nog dienst als timmerwerkplaats en opslag voor chemicaliën, olie en verf.

Gebouw 197 op het Hembrugterrein voor de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel

Restauratie en herbestemming

Stadsherstel kocht het pand in 2015 van het Rijksvastgoedbedrijf. ‘Er was veel houtrot, het metselwerk onder de kap lag los en op sommige plekken waren de gevelkozijnen niet meer aanwezig. Maar juist daarom waren we zo geïnteresseerd in Gebouw 197,’ vertelt Stella. ‘Juist de krotten willen we graag redden.’ Vanaf het begin was duidelijk dat herbestemming onlosmakelijk zou zijn verbonden met de restauratie. ‘We restaureren pas als we zeker weten wat er met een pand gaat gebeuren, zoals herbestemming bij Gebouw 197.’ Om de restauratie te bekostigen hebben onder andere de Provincie Noord-Holland en het Nationaal Restauratiefonds een bijdrage geleverd.

Gebouw 197 op het Hembrugterrein voor de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel

‘Er is terughoudend gerestaureerd,’ vertelt Stella. ‘We wilden zoveel mogelijk behouden en terug naar het oude brengen.’ De originele stenen zijn opnieuw gebruikt in het metselwerk en van de oude balken zijn de delen met houtrot afgezaagd, om die vervolgens te vervangen door nieuw hout. ‘Het verschil met het oude hout is nog zichtbaar en ook is niet overal gestuukt. Verder is het houtwerk wel overal strak geverfd, maar dat gebeurde na een uitgebreid kleuronderzoek.’

Gebouw 197 op het Hembrugterrein na de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel.

De oude structuur van het pand is behouden. ‘Als je binnenkomt lijkt het alsof je op een binnenplein uitkomt. Dat is de ruimte van restaurant Lab-44. Daaromheen zitten bedrijven in de vroegere laboratoriumkamers.’ Het zijn bedrijven als Zaanse Sambal, brouwerij HOOP met een ‘bierlab’ en een ‘paplab’ dat zal samenwerken met Lassie. Allemaal hebben ze een connectie met de Zaanstreek en samen vormen ze het ‘Zaanse lab’. ‘Het is belangrijk dat het pand in zijn omgeving blijft passen en deze versterkt,’ legt Stella uit. ‘Daar hebben we niet alleen bij de restauratie, maar ook bij de herbestemming rekening mee gehouden.’

Gebouw 197 op het Hembrugterrein na de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel.

Het succes

Stella’s persoonlijke hoogtepunt was de ‘open dag’ tijdens het Militair Weekend Hembrug. ‘We lieten de mensen tijdens de restauratie zien waar we mee bezig waren en wat het zou gaan worden. Iedereen reageerde heel leuk en enthousiast.’ Half april 2017 is Lab-44 geopend en ook toen waren de bezoekers zeer positief gestemd. Bij Stadsherstel zijn ze eveneens tevreden met het resultaat. ‘Het herbestemmingsproject is absoluut geslaagd,’ zegt Stella. ‘Het belangrijkste doel was om zoveel mogelijk te behouden, zowel qua materialen als qua sfeer, en dat is gelukt.’

Gebouw 197 op het Hembrugterrein na de restauratie. Beeld: Aart Jan Mossel.

Auteur: Lars van der Kooij

Dit verhaal is geschreven in het kader van het Congres Herbestemming van de Provincie Noord-Holland.

Publicatiedatum: 26/04/2017