Versterkte hoeve

Beerwout (Wouter) I van Egmond werd in de twaalfde eeuw aangesteld als plaatsvervanger van de graaf van Holland en vestigde zich in zijn versterkte hoeve. Dit complex was niet meer dan een hoofdgebouw met enkele woningen en schuren, maar vormde wel degelijk het allereerste Slot op den Hoef. Lang bleef het echter niet overeind, want toen Graaf Dirk VII van Holland in 1203 stierf, brak er een strijd uit om zijn opvolging, de Loonse Oorlog. Hierbij werd de versterkte hoeve met de grond gelijk gemaakt.

Kwade Wouter, Ada ontvoerd, de Loonse Oorlog

Graaf Dirk VII wilde zijn dochter Ada van Holland laten opvolgen. Zij trouwde met Lodewijk van Loon, die tijdens de Loonse Oorlog tegen Willem van Friesland streed om de macht. Tijdens deze oorlog was Beerwout III, ook wel Kwade Wouter genoemd, heer van Slot op den Hoef. ‘Kwade’ als in ‘Quade’ (moedig). Hij belandde in de strijd, ontvoerde Ada naar Terschelling van waar hij haar naar Engeland wilde schepen. Hier haalde hij de woede van Lodewijk van Loon mee op de hals. Van Loon liet kasteel Egmond in 1203 in de brand steken en Kwade Wouter moest enkele jaren de gevangenis is.

Wederopbouw

Drie jaar na de brand werd begonnen met de bouw van een nieuw kasteel. De funderingen van dit kasteel zijn nog aan de Slotweg in Egmond aan den Hoef te zien. Het nieuw gebouwde kasteel van bestond uit een rondeel (ringmuur) met een grote vierkante toren, welke met een brug verbonden was met het voorhof. In het rondeel kon men zich verschansen wanneer er gevaar dreigde, terwijl het dagelijkse leven zich afspeelde in het voorhof. Hier bevonden zich de veestallen, graanschuren, werkplaatsen en woningen. In de eerste helft van de 14e eeuw werd het kasteel opnieuw verwoest.

De schoonste burcht van Holland

De wederopbouw van het verwoeste kasteel geschiedde door Jan I van Egmond, heer van IJsselstein, baljuw van Kennemerland (1353-1354) en stadhouder van Holland. Zijn zoon, Arend van Egmond, volgde zijn vader na diens overlijden in 1369 op. In deze periode vonden enkele omvangrijke uitbreidingen van het kasteel plaats, zoals het opbouwen van de voorburcht en het weggraven van een deel van het voorhof.

Tot de vijftiende eeuw hebben er geen grote verbouwingen meer plaatsgevonden. Dit veranderde toen de eerste graaf van Egmond, graaf Jan III, bekend als Manke Jan, zijn intrek in het kasteel nam. Hij bouwde het kasteel uit tot de ‘schoonste burcht van Holland’ met een grote feestzaal, een nieuwe voorpoort en een prachtig gemetselde brug. In de tijd van Manke Kan is het Slot op zijn hoogtepunt.

De onfortuinlijke graaf Lamoraal van Egmond

Na Jan III is het kasteel langere en kortere tijd bewoond geweest door verschillende heren en graven, waaronder de illustere graaf Lamoraal van Egmond. Deze onfortuinlijke ridder van het Gulden Vlies en lid van de Raad van State – samen met de alom bekende Willem van Oranje – werd in 1568 na de Beeldenstorm op last van de hertog van Alva onthoofd.

Niet lang daarna begint de tachtigjarige oorlog. Tijdens deze strijd tussen de opstandelingen onder Willem van Oranje en de Habsburgse regering, werd kasteel Egmond in 1573 door Diederick van Sonoy in brand gestoken, om te voorkomen dat de Spaanse regeringslegers het kasteel als strategische uitvalsbasis zouden gaan gebruiken.

Vervallen tot ruïne

Hoewel in 1722 twee torens worden opgemetseld, raakt het kasteel steeds meer in verval, totdat in 1832 de ruïne onder de slopershamer valt. Enkele honderden jaren later, van 1933 tot 1935, worden de fundamenten van het kasteel in het kader van een werkverschaffingsproject opgegraven en opgemetseld tot iets boven het maaiveld. Ook wordt er een slotgracht aangelegd.

Tot op de dag van vandaag kan men hierdoor een indruk krijgen van een glorierijk verleden en van het machtige kasteel dat Egmond aan de Hoef eens rijk was.

Bronnen

• Burger A.C.M. 1988.Het kasteel van Egmond.Uitgeverij Pirola Schoorl.
• De afbeeldingen zijn ontleend aan het Regionaal Archief Alkmaar.
• Tevens is er informatie gebruikt van de website van de Stichting Historisch Egmond.

Publicatiedatum: 16/12/2011