Het Joodsche Werkdorp Nieuwe Sluis

In de polder Wieringermeer ligt het voormalige ‘Joodsche Werkdorp Nieuwe Sluis’. Het bestaat uit twee rijksmonumenten, zowel het voormalige gemeenschapsgebouw als het bijbehorende terrein zijn beschermd. Het werkdorp ligt aan de westelijke rand van de Wieringermeer op enige kilometers ten oosten van de kern Wieringerwaard.

2 min

Het Joods Werkdorp was een initiatief van de Nederlandse Joodse gemeenschap. In 1934 slaagt de Stichting Joodse Arbeid erin om in de net drooggevallen Wieringermeer bij Middelsluis land te pachten. De Joodse vluchtelingen zijn de eerste pioniers in dit gebied.

De laatste hand wordt gelegd aan het Joodsche Werkdorp. Op 3 oktober 1934 is het officieel geopend, waarbij de vroegere Hoge Commissaris voor de Duitse vluchtelingen van de Volkenbond, de Amerikaanse professor James G. Mac Donald, aanwezig was. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Opleiding voor Palestina

Tussen 1934 en 1941 komen joodse vluchtelingen uit Nazi-Duitsland, Oostenrijk, Nederland en vele andere landen naar het Joods Werkdorp. In het werkdorp worden zij omgeschoold tot agrariër, bouwvakker of ambachtsman met het idee dat zij na voltooiing van hun opleiding kunnen emigreren. Een groot aantal gaat naar het beloofde land Palestina, nog meer gaan naar vele andere landen. In 1939 telt het werkdorp circa 300 inwoners.

Ontruiming

In maart 1941 wordt het werkdorp ontruimd door de SS onder leiding van Lages. 240 bewoners worden in stadsbussen van Amsterdam naar de hoofdstad gebracht van waaruit een aantal van hen meteen wordt weggevoerd naar het beruchte concentratiekamp Mauthausen. 187 bewoners zijn in concentratiekampen omgekomen. In het Joods Werkdorp blijven 60 mensen achter voor de verzorging van het vee en het gewas. Zij duiken onder wanneer de Stichting haar activiteiten per 1 augustus 1941 staakt.

Op 20 maart 1941 was de gedwongen ontruiming van het Joodsche Werkdorp onder persoonlijke leiding van de beruchte SS-chef Lages. De jonge werkdorpers staan aangetreden voor hun transport en hun onzekere lot. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Het werkdorp na de oorlog

In 1945 zetten de Duitsers de polder Wieringermeer onder water. Honderden arbeidskrachten worden eind 1945 in het gebouw ondergebracht voor de wederopbouw. Daarna is het gebouw gebruikt voor allerlei activiteiten op agrarisch gebied, onder andere een landelijke bedrijfsschool. In 1990 verhuist de internationaal bekende galerie Art and Projects uit Amsterdam naar het Gemeenschapshuis. Begin 2002 sluit deze galerie.

Publicatiedatum: 21/06/2013