Het Broekermeer: droogmakerijen in Waterland

Als strijdtoneel van de Tachtigjarige Oorlog bleef Waterland berooid achter nadat de Spaanse troepen waren verdreven. Maar de introductie van betere molentechnieken hielp Waterland al snel uit de crisis. Doordat er beter kon worden ontwaterd werd het land een stuk droger. Waterlandse boeren begonnen op grote schaal met veeteelt. Ook kwam er nieuwe landbouwgrond beschikbaar doordat meren werden drooggelegd. Deze droogmakerijen vallen op in het landschap doordat zij een stuk lager liggen dan het omringende oude veenland.

2 min

Molens zorgen voor koeien

De uitvinding aan het eind van de zestiende eeuw van de draaiende molenkap maakte het mogelijk om veel meer winduren per molen te maken. Dit bevorderde de bemalingscapaciteit van watermolens aanzienlijk. Op land dat eerst te drassig was voor landbouw kon men nu wel koeien laten grazen. De Waterlanders gingen zich op grote schaal toeleggen op de veeteelt. Door de enorme bevolkingsgroei van Amsterdam was er op geringe afstand een grote afzetmarkt ontstaan voor de Waterlandse boeren. Hierdoor kreeg agrarische grond een grotere economische waarde. Investeren in nieuwe landbouwgrond werd aantrekkelijk omdat men hoge opbrengsten verwachtte.

Broekermeer. Kaart van de Broekermeer uit de Schoemaker Atlas (1710-1735). Beeld: Geheugen van Nederland.

Het nieuwe land: droogmakerijen

Het droogmalen van de Beemster in 1612 bleek voor de initiatiefnemers zeer rendabel te zijn. Dit zette de Waterlanders ertoe aan om ook hun eigen meren droog te malen. De besturen van Monnickendam, Ransdorp, Zuiderwoude en Broek in Waterland sloegen de handen ineen om de Broeker-, de Buiksloter- en de Belmermeer droog te laten leggen. In de vijf jaar tussen 1623 en 1628 veranderden deze meertjes in landbouwpolders. Helaas bleek hier de bodem niet zo vruchtbaar als de kleigrond van de Beemster, waardoor de verwachte opbrengsten tegenvielen.

Poldermolens aan de Broekermeerdijk, ca. 1920. Beeld: Waterlands Archief.

Kaarsrecht landschap

De droogmakerijen zoals de Broekermeer vallen niet alleen op vanwege hun lager bodempeil. Het land wordt doorsneden door rechte wegen en strakke slootjes. Op een oude kaart is goed te zien hoe de gelijkmatige verkaveling van het land afsteekt bij de omringende oude veenweiden. Voor de 20e-eeuwse ruilverkaveling was dit verschil aanzienlijk groter, maar het is nog steeds zichtbaar. Zeker als men vanuit de veenweiden ten oosten van Broek in Waterland komt, ervaart men de Broekermeerpolder als een soort ‘kleine Beemster’.