Met alle egards ontvangen

Het Franse gezelschap arriveerde in acht boeiers bij de Zaandijker papierfabrikanten Cornelis Breet (1739-1806) en Arent Breet (1745-1807), broers-compagnons in het papierbedrijf C & J Honig (Breet). Daarna werd de groep hoogwaardigheidsbekleders met tien tentjachtjes van hun woonhuizen op Lagedijk 80 en 48 naar papiermolen ‘De Veenboer’ vervoerd. Arent Breet liet rond hetzelfde jaar achter zijn woonhuis een fraai ‘luchthuis’ op Dorische zuilen bouwen. Er is een vers op het ‘lusthuis van den Heere Arend Breet’ bewaard gebleven. Dit kan ook slaan op het paviljoen in de Bredenhof aan de overzijde van de Lagedijk.

Zaanse luchthuizen.

Aquarel door Klaas Mars, 1770. Beeld: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanlandia Illustrata, fotonr. 110144.

Zaanse luchthuizen.

100 gulden voor tentjacht en schuitenhuis

Als erfgenamen en voortzetters van het papierbedrijf C & J Honig Breet kochten de broers-compagnons Jacob Cz. en Klaas Cz. Breet in 1808 uit de nalatenschap van hun kinderloze oom Arent een achttiende-eeuws ‘Tentjacht met zijn toebehoren en schuitenhuis voor fl. 100 voor gemeenschappelijk gebruik’. Het tentjacht werd ook gebruikt voor kerkbezoek en dan gemeerd in de wegsloot aan een lange houten wal bij de kerk. De familie beschikte tevens over een eigen boeier (vooral door de heren gebruikt) die werd gevaren door een boeierknecht. De naam van de boeierknecht van Jacob Breet was Kees Kwak.

Tentjacht op de Zaan.

Ingekleurde lithografie door W. van Senus naar H. Greeven, 1816. Beeld: Gemeentearchief Zaanstad.

Tentjacht op de Zaan.

Model in de Zaankamer

In de Zaankamer van het Honig Breethuis (de voormalige woning van Cornelis en Jacob Cz. Breet) staat een model van een Zaans glazen tentjachtje. Bij de opening van de Zaanlandsche Oudheidkamer op 10 december 1940 is burgemeester A.H. van Gelderen op foto vastgelegd met dit model in zijn handen. Het Scheepvaartmuseum te Amsterdam bezit het enige nog bestaande en laat-achttiende-eeuws Zaans tentjachtje.

Model tentjachtje.

Model tentjachtje (Honig Breethuis, collectie ZOV Jacob Honig Jnsz. Jr.) in de Zaankamer van het Honig Breethuis.

Model tentjachtje.

Goud in de kamer

Het gevolg van generaal Marmont vormde niet het eerste buitenlandse gezelschap dat de gast was in de woning en de papiermolens van Cornelis Breet. In 1777 vereerde professor Sander uit Karlsruhe, die op dat moment een rondreis door Europa maakte, zowel de papiermolens als de woning op Lagedijk 80 met een bezoek. Over dit bezoek maakte de geleerde gast de volgende aantekening:

“Hij (Cornelis Breet) was een bijzonder hoffelijk man. Er waren twee broeders, de eene verwachtte ons, terwijl de andere aan de molens was. Zij schrijven zich Honig, omdat nu eenmaal hun papier onder Honig’s naam bekend is. De zuster van de man was op zijn Noord-Hollandsch gekleed, heel eenvoudig, had echter meer goud in de kamer als menige Frau Graefin in Duitschland. De man tracteerde ons met malaga, biskuit, makronen en ‘Zuckerbrot’ en dergelijks en verzocht ons telkens, dat wij de boerenkost voor lief mochten nemen.”

Beschrijving fabricageproces

Misschien nog belangrijker is de beschrijving die professor Sander over zijn bezoek aan de papiermolen geeft. Hij beschrijft het fabricageproces, de werking van de pompen, de hoeveelheid aanwezige lompen, het aantal op de molens werkzame arbeiders enz.Wil je meer zien van de collectie? Bekijk hier de openingstijden van het Honig Breethuis en plan je bezoek.

Publicatiedatum: 18/09/2012