3 min
De oprichters
Het Zaandijker papierbedrijf C. & J. Honig (ook wel gespeld als C & I Honig) werd opgericht door de broers Cornelis (1683-1755) en Jan Honig (1688-1757) met hun papiermolens “De Vergulde Bijkorf” en “De Veenboer”. In 1738 zette Cornelis zijn deel van de firma samen met zijn zoon Jacob voort, zoals Jan met diens zoon verder ging onder de firmanaam J. Honig & Zoon(en). Cornelis behield molen “De Veenboer” en broer Jan molen “De Vergulde Bijkorf”. Toen Jacob Cornelisz. kinderloos stierf, ging het bedrijf via zijn zuster over op de broers Cornelis en Arent Breet. Die breidden de firma uit met molen “Het Herderskind”. Traditiegetrouw traden ook de zoons van Cornelis Breet, Jacob en Klaas, toe tot de papiermakerij, die inmiddels was omgedoopt tot C. & J. Honig Breet.
etiket papier Honig Breet
etiket papier Honig Breet
Velijnpapier is gewild
Vanaf omstreeks 1790 werd er in de Zaanstreek zogenaamd velijnpapier gemaakt: een fijne papiersoort die geschikt is voor fijne drukletters en gravures. Beroemde buitenlandse kunstenaars, zoals de Duitse romantici Philipp Otto Runge en Christoph Nathe gebruikten het Zaans papier graag voor hun werk. Ook vond het papier gretig aftrek ten behoeve van drukwerk zoals kaartbladen en bladmuziek. Veel archieven, musea bibliotheken in binnen- en buitenland bewaren tekeningen, prenten, kaarten, brieven, bladmuziek enz. op papier met watermerken van C & I Honig. Het Honig Breethuis probeert deze documenten in kaart te brengen en publiceert met enige regelmaat nieuwe vondsten. Veel papieren schatten wachten nog op ontdekking.
Concurrent Van Gelder
Zo om en nabij 1800 draaiden er in de Zaanstreek nog altijd 37 papiermolens. Hoewel er in de Franse tijd flink de klad in kwam, wisten Jacob en Klaas Breet zich nog goed te handhaven. Tussen 1801 en 1812 verdubbelden zij zelfs hun aantal personeelsleden van 60 tot 120. Bovendien kochten zij er in 1838 uit de boedel van Van der Ley een derde molen bij, “De Herder”. Maar dat was ook precies het jaar waarin concurrent Van Gelder de eerste door stoom aangedreven papiermolen, “Het Fortuin”, in bedrijf stelde. Van Gelder kampte eerst met kinderziekten en de fabricage van ‘stoompapier’ bleek nog verre van winstgevend. Maar dat werd wel anders met hun volgende ‘stoommolen’, “De Eendragt”. Met alle gevolgen van dien voor de klassieke papierfabrikeurs Breet.
Nationale én internationale erkenning
Na de dood van vader zetten de broers Cornelis Jacobsz. en Jan Jacobsz. Breet met hun neef Cornelis Klaasz. Breet in 1847 een vennootschap op om het familiebedrijf te kunnen voortzetten. Molen “De Herder” was toen al afgebroken. In 1852 werd de firma C & J Honig Breet op de Great Exhibition in het Crystal Palace in Londen onderscheiden met een bronzen medaille. Het Ministerie van Financiën liet tussen 1843 en 1878 maar liefst 17 verschillende bankbiljetten drukken op papier van C & J Honig Breet. De bekendste biljetten (o.m. in de coupures van 25, 40, 100, 200 en 1000 GLD) staan vanwege de kleur bekend onder de bijnaam “Roodborstje”. Het muntbiljet ter waarde van 10 GLD uit 1878 wordt wel gezien als het fraaiste ontwerp. Het verscheen in een oplage van niet minder dan 2.629.675 stuks en bleef in roulatie tot 1904.
Pakkamer van het Papierbedrijf C & J Honig Breet
De tekening is van de hand van Jacob Cz. Honig
Pakkamer van het Papierbedrijf C & J Honig Breet
Neergang van vermaard bedrijf
Toch zette in de tweede helft van de 19e eeuw de neergang van het bedrijf in. Al in 1852 werd “Het Herderskind” verkocht en tot houtzaagmolen verbouwd. Na de dood van zijn compagnons hield de kinderloze Jan Jacobsz. Breet het nog enige jaren vol, maar in 1879 zag hij zich gedwongen het eertijds zo trotste papierbedrijf C. & J. Honig Breet te liquideren. Molen “De Veenboer” zou nog even dienst doen als rijstpellerij, maar werd in 1906 toch gesloopt. Toen Jan Breet in 1892 als kinderloze weduwnaar stierf, stond definitief vast dat de toekomst was aan het ‘stoompapier’ van Van Gelder Zonen.
Lompenschuur papierbedrijf Honig Breet
De tekening is van de hand van Jacob Cz. Honig
Lompenschuur papierbedrijf Honig Breet
Wil je meer weten over C & J Honig Breet? Bekijk hier de openingstijden van het Honig Breethuis en plan je bezoek.
Publicatiedatum: 18/09/2012
Vul deze informatie aan of geef een reactie.