Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Friezen in de tweede en derde eeuw

De Friese en Noord-Hollandse Friezen leefden in twee verschillende leefgebieden; in het noorden op de steeds aanslibbende kweldergronden en in Noord-Holland op de zandige gronden van Texel en de kust, maar ook in het veenmoeras. De noordelijke Friezen werden door het natter worden van de oudste kwelders min of meer gedwongen de jongere gronden bij de aanwassende kust op te zoeken, maar werden al vanaf de eerste eeuw westwaarts ‘geduwd’ door hun buren, de Chauken. Zo was Groningen een soort tussengebied waar invloeden van de Friese cultuur en die van de Chauken al vrij vroeg door elkaar liepen.

De noordelijke Friezen verdwijnen

Door de moeilijker leefomstandigheden was de Friese cultuur in het noorden wat verzwakt en zien we al vrij vroeg invloed vanuit het Chaukische gebied tot in het westen van Friesland. De Chauken worden aan het eind van de derde eeuw inmiddels Saksen genoemd. Die Saksen kennen we trouwens goed uit Romeinse bronnen: gevaarlijke zeerovers waar ze tot in Britannia en Gallia last van hadden. De Saksen waren dus voor een deel zeevaarders en dat zal de invloed op de Friese cultuur en op het aardewerk in het bijzonder kunnen verklaren. Rond 280 is er in Friesland zelf geen sprake meer van een Friese cultuur.

Ook in Noord-Holland ruimt de Friese cultuur het veld

In Noord-Holland is het beeld niet veel anders; ook hier worden de leefomstandigheden na 250 snel minder en dunt de Friese bevolking uit. Dat kunnen we onder andere zien aan de Romeinse producten die werden aangevoerd vanuit het zuiden. Die aanvoer houdt vrijwel op als de invloed van de Saksen toeneemt.
Er is nog even een opflakkering als veel Friezen dienst nemen in het Romeinse leger; we weten dat er Friezen in Britannia waren gelegerd en ook dat vele Germaanse stammen dienst namen in de legers van de usurpator Postumus (254-268) die tijdelijk de Romeinse grenzen openstelde in een poging een Gallisch/Germaans rijk te stichten. We zien dan ineens een toename van de Romeinse goederen en munten rond 260. Maar kort daarna, als de rechtmatige Romeinse keizer Aurelianus de grens langs de Rijn weer heeft hersteld, is ook de Friese cultuur in Noord-Holland verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor die van de Saksen.

Handgevormde pot met twee knobbeloren. Fries aardewerk uit 70-270 n. Chr., gevonden te Uitgeest, locatie Waldijk fase 2.

Culturele verschillen tussen Friezen en Saksen

Ook op het gebied van cultus en religie, hoewel laatstgenoemde zal samenhangen met eerstgenoemde, zien we grote verschillen: de ritueel vormgegeven landschappen houden op te bestaan, net als de gewoonte om rondom de eigen woonplek een stelsel van greppels en kuilen van religieus getinte aard aan te leggen. De  kuilen en greppels bevatten heel vaak aardewerk, maar dat is uitsluitend Fries van oorsprong. De Saksen kenden dat fenomeen niet en na 300 komen dergelijke sporen niet meer voor. Zo zal ook de Friese taal zijn veranderd, maar omdat Friezen en Saksen tot dezelfde taalgroep behoorden, kunnen we niets zeggen over de eventuele verschillen die er waren. Het huidige Fries vindt in ieder geval zijn oorsprong in de taal van de Saksen.

Wie of wat is er gemigreerd in die derde eeuw?

Mogelijk ook zijn de Saksen mensen geweest die zich als landverhuizers hebben gevestigd tussen de oorspronkelijke (?) Friese bewoners, die ze uiteindelijk in getal hebben ‘verdreven’. Waarschijnlijker is echter een combinatie van die twee, waar de cultuur van de nieuwkomers aantrekkelijker, maar in ieder geval krachtiger was dan die van de Friezen. De positie van zeevarende handelaren zal de Saksen zeker voordelen hebben opgeleverd ten opzichte van de Friese boeren. Echte migratie kunnen we echter nooit uitsluiten, omdat we weten dat vele tienduizenden Saksen in de vijfde eeuw overgestoken zijn naar Britannia en daar een eind hebben gemaakt aan de Romeinse tradities volgens welke het land nog steeds werd bestuurd.

Publicatiedatum: 15/11/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.