3 min

Hoogopgelopen geschil

De Zuiderzeedijk heette hier Keukendijk, waarschijnlijk naar de woonkeukens van de armoedige huisjes die hier tegen de dijk aanstonden. Het is niet bekend hoe oud deze dijk is, maar de eerste berichten over de dijk dateren uit 1396. Er werd toen bepaald welk dorp verantwoordelijk was voor welk deel van de zeedijk, de zogenaamde ‘verstoeling’. Dit leidde vaak tot enigheid tussen de verschillende dorpen en polderbesturen. Dit geschil liep kennelijk zo hoog op dat graaf Philips de Goede uiteindelijk de verstoeling bepaalde in 1434. Er kwam een ‘grafelijkheidspaal’ die de grens aangaf tussen de Etersheimer en Zeevangse Keukendijk. Zo nu en dan komt men nog zo’n scheidingspaal tegen. Die bij Etersheim dateert uit 1711 toen er wederom een nieuwe verdeling kwam.

Grenspaal aan de IJsselmeerdijk. Een oude scheidingspaal tussen de Etersheimer Keukendijk en de Zeevangse Keukendijk. Beeld: J. Dullaart.

Legende van de verdwenen schat

Volgens de overlevering waren de inwoners van Etersheim zeer bemiddeld. Tijdens de Spaanse tijd waren alle inwoners van Holland verplicht om een extra belasting, de zogenaamde ‘Tiende Penning’ aan de Spaanse koning te betalen, op straffe des doods. De Etersheimer boer Dirk Smit die een aanzienlijk vermogen aan goud en zilver bezat, weigerde deze belasting te voldoen. Op een dag kwam er een groepje Spaanse soldaten langs om de belastingschuld te innen. De koppige boer bleef voet bij stuk houden en moest dit met de dood bekopen. De soldaten doorzochten het huis, maar konden de verzameling goud en zilver niet vinden. Men fluisterde dat de boer de nacht er voor de Zuiderzee was opgevaren en ter hoogte van het oude kerkje zijn schat overboord heeft gegooid. Later is door diverse schatzoekers nog geprobeerd het goud- en zilverwerk op te vissen, maar zonder succes. Maar wie weet, misschien wordt er na de sarcofaag nog meer gevonden uit de restanten van het verdronken dorp?

Sarcofaag van Etersheim. Sarcofaag van Etersheim, tijdelijk tentoongesteld in de Grote Kerk van Oosthuizen. Beeld: Dqfn13 via Wikimedia Commons.

Laagste punt van de provincie

Achter de IJsselmeerdijk ligt de Etersheimerbraak, een dijkdoorbraak die in de zeventiende eeuw werd drooggemalen door Johan Wijngaards van Vollenhoven, een machtig heerschap uit Oosthuizen. In de winter van 1916 komt de Zuiderzeedijk onder zware druk te staan als een zware storm voor extreem hoge waterstand zorgt. Een groot deel van Waterland wordt getroffen door een watersnoodramp. Hoewel de Zeevangsdijk niet bezwijkt, besluit men om de dijk op te hogen. Een deel van de oude braak die bestaat uit zware zeeklei wordt opgegraven en op de dijk gestort. Dit gebied heet de kleiput. Het waterpeil in de kleiput is maar liefst 6,60 meter onder N.A.P. Hiermee is dit stukje land het laagste punt in Noord-Holland en het op een na laagste punt van ons land – die eer gaat naar de Zuidplaspolder bij Moordrecht (6.76 meter onder de zeespiegel).

Laagste punt in de provincie. Het laagste punt in de provincie Noord-Holland: de kleiput in de Etersheimerbraakpolder. Beeld: J. Dullaart.

Bron: Waterlands Archief, 0649 Stad Edam, [1310] 1357 – 1813, Beheer en onderhoud van de Zeevangsdijken, Keukendijk

Publicatiedatum: 02/07/2013