Elswout

Elswout laat de ontwikkeling zien van een zeventiende-eeuwse buitenplaats via een achttiende-eeuwse landschapstuin naar een negentiende-eeuwse villatuin van formaat. De beboste duinterreinen nodigen uit tot een spannende wandeling.

3 min

Du Moulin

Vanaf 1634 koopt koopman Carel Molijn (du Moulin) stukken grond om een groot landgoed te laten aanleggen. Hij begint al snel met de aanleg van een huis en een tuin. Molijns hofstede komt door gebrek aan geld echter niet af.

In 1654 wordt het geheel overgenomen door wapenhandelaar Gabriël (van) Marselis. Hij breidt het terrein verder uit, voltooit de formele tuin en noemt de buitenplaats Elswout. Marselis laat het nog bestaande poortgebouw bouwen. De tuin, die ook bekend staat om zijn plantenverzameling, wordt in de zeventiende eeuw vaker geschilderd. Gabriël van Marselis overlijdt in 1673. In de drie decennia daarna lijkt de buitenplaats in verval geraakt te zijn.

Elswout. Foto: CH Bertram, 2012.

Tuinuitbreiding

Vanaf 1729, onder Abraham Romswinckel , wordt de tuin naar het zuiden uitgebreid met een tweemaal inspringende kanaal. De buitenplaats werd verder uitgebreid met nieuwe terreinen.

In 1781 kocht mr. Jacob Boreel Elswout en laat hij de formele aanleg veranderen in een landschapstuin. Hierbij wordt achter de tuin het heuvelachtige duinterrein ontsloten. Rustieke ‘Zwitserse’ bruggen voeren over de dalen heen, een ronde tempel verrijst als blikvanger in het park en een kluizenaarshut moet de interesse van de wandelaar wekken. Het is aannemelijk dat de bekende tuinarchitect Johann Georg Michael (Michaël) het ontwerp voor deze landschapstuin maakt.

Elswout. Foto: CH Bertram, 2012.

Borski

Elswout wordt in 1805 gekocht door Willem Borski I en hij laat het tot een witgepleisterd landhuis verbouwen door architect Bartholomeus Wilhelmus Hendricus Ziesenis. Waarschijnlijk is Ziesenis ook de ontwerper van verschillende tuingebouwtjes in het park van Elswout. Omstreeks 1834 brengt Jan David Zocher jr. kleinere veranderingen aan in het park. Hij richt het nog bestaande hertenkamp met blokhut in en bouwt een neogotisch tuinpaviljoen met brug.

Willem Borski II laat in 1847 het rentmeestershuis bouwen op Elswout. Maar echt grote plannen worden gemaakt onder onder Willem Borski III. Hij laat in 1883 zowel Leonard Anthony Springer als de Duitse tuinarchitect Carl Eduard Adolf Petzold een plan uitwerken voor een nieuw tuinaanleg. Architect Muysken laat hij plannen maken voor een nieuw huis. De beide plannen voor de tuin worden uiteindelijk niet verwezenlijkt, wel bouwt Muysken op de plek van het oude huis het nog bestaande grote nieuwe gebouw in de stijl van een Italiaanse villa. Het interieur van het huis komt niet af door de dood van Willem Borski III in 1884. Muysken bouwt in 1890 ook het nog bestaande, monumentale oranjeriegebouw (nu horeca).

Elswout Bloemendaal. Foto: CH Bertram, 2012

Van afluisterstation tot school

In de Tweede Wereldoorlog richt de Duitse bezetter in het lege casco van het gebouw een afluisterstation in. Na de oorlog wordt huis Elswout gebruikt als school. De gemeente Bloemendaal kocht Elswout in 1958, in 1970 werd de Nederlandse staat eigenaar. Staatsbosbeheer vestigt hier dan een kantoor. In 2000 krijgt de projectontwikkelaar Luigi Prins (Nederlandse Monumenten BV. en Cobraspen) het huis voor zestig jaar in erfpacht op voorwaarde dat het huis af wordt gebouwd. De reconstructie naar ontwerpen van Muysken begon in 2000, met een officieel aftrapmoment in 2002.

Het park is nog in handen van Staatsbosbeheer.