2 min

Het onderzoeksgebied op de kaart van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625. Het vierkante eiland is Vlooienburg, nu het Waterlooplein en Stadhuis/Muziektheater.

Bastion

Op de plek waar het erzoek plaatsvond lag ondvolgens oude kaarten vanaf het eind van de 16e eeuw een bastion. Daarnaast, aan de andere kant van de stadsmuur, lag het eiland Vlooienburg (het huidige Waterlooplein). Daar vestigden zich veel joden die vanuit Portugal en Spanje naar Amsterdam emigreerden. Met de stadsuitbreiding van 1663 kwam de plek van het bastion vrij voor bebouwing. De grote behoefte aan gebedsruimten voor de joodse gemeenschap leidde tot de bouw van verschillende synagogen. De Nieuwe Synagoge was de vierde en laatste van de serie en werd vanaf 1750 gebouwd.

De Nieuwe Synagoge (links) en de Grote Synagoge. Tekening van Cornelis de Kruyff, 1805-1825.

Vondst van een mikwe

Uit het archeologisch onderzoek bleek dat binnen de Nieuwe Synagoge een rechthoekige, gemetselde bak van 2,7 bij 2,4 meter lag. Dit was een mikwe, een bad voor rituele reiniging. Het bestond uit twee betegelde bassins van twee meter diep, gescheiden door een tussenmuur. Voor de aanvoer van water zaten boven de vloer twee gaten in de muur. En voor de afvoer had het een dubbel vloerniveau. De bovenste vloer had plavuizen en liep schuin af naar één kant, zodat het water makkelijk kon worden weggepompt.

Het mikwe onder de Nieuwe Synagoge. Vlak boven de vloer in de achterwand zijn de gaten voor wateraanvoer zichtbaar.

Een ritueel bad

Voor de aanleg van het bad werden de bouwtechnische principes van een waterkelder toegepast, maar aangepast aan de religieuze voorschriften waaraan een mikwe moest voldoen. Zo zaten 25 cm boven de vloer gaten in de achterwand voor de vereiste aanvoer van 500 liter stromend water. Het bad werd gebruikt tot 1822. In dat jaar werd in de naastgelegen Obbene Sjoel een nieuw mikwe gebouwd; het oude werd afgesloten.

Een majolica pannenkoekschotel met het christelijke monogram IHS. Deze vondst lag onder de synagoge in een ophogingslaag, en is waarschijnlijk als afval uit een ander deel van de stad aangevoerd.

Publicatiedatum: 07/05/2012