Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Edammer kaas

De oorsprong van de Edammer kaas, een klein bolvormig kaasje van ongeveer 1,7 kilo, ligt in de weidegebieden rondom het Noord-Hollandse plaatsje Edam. Vanaf de veertiende eeuw groeide Edam uit tot een belangrijke havenplaats voor export van zuivelproducten, waaronder kaas. Dit is hoogstwaarschijnlijk de reden dat de kaas die hier werd verscheept de naam Edammer kreeg. Ook sprak men wel van 'cleyne casekens' of 'klootkaasjes' ('kloot' betekent rond of bol). De bekende kleur van de kaas is rood. Dit komt doordat hij dan in rode paraffine verpakt wordt. Vroeger kleurde men de kaas rood met het sap van de klaproos. Maar de kaas wordt ook in de gele kleur verkocht.

Kaas en boter

De laaggelegen gebieden in de omgeving van Edam zoals Waterland en Zeevang leenden zich vooral voor veeteelt. Ook in de nabij gelegen droogmakerijen van de zeventiende eeuw was veeteelt het voornaamste middel van bestaan. Holland was toen al bekend om zijn kaas en boter die in grote hoeveelheden naar de omringende landen werden uitgevoerd. De kaas werd ook wel verhandeld voor andere goederen. De ronde en handzame Edammer kaasjes konden gemakkelijk per schip vervoerd worden. Een aantal Noord-Hollandse markten was bekend om de handel in kaas: Amsterdam, Purmerend, Enkhuizen, Alkmaar, Hoorn en natuurlijk Edam.

Kaasmarkt Edam, augustus 2006.

Kaasmarkt Edam, augustus 2006. Beeld: Wikimedia Commons / Lupo.

Schaalvergroting

De kaas werd oorspronkelijk op de boerderij zelf gemaakt door de boerin. Zij kreeg daarbij hulp van personeel, maar dat werd in de late 19e eeuw schaars omdat veel jonge mensen naar Amsterdam trokken om daar beter te verdienen. In die tijd gingen boerderijen met elkaar samenwerken om efficiënter en goedkoper kaas te kunnen maken. Daaruit ontstonden langzamerhand (vanaf 1886) coöperatieve ‘dagfabriekjes’, die eigenlijk niet meer waren dan gezamenlijke bereidingsplaatsen. Door geleidelijke schaalvergroting ging de kaasbereiding tenslotte over naar kaasfabriekjes. Sinds 2007 vindt de productie van de Edammer kaas plaats in een grote zuivelfabriek in de provincie Groningen.

Kaasmarkten

Tegenwoordig zijn de kaasmarkten in Edam en Alkmaar nog steeds in bedrijf, maar alleen in juli en augustus voor toeristen. Deze kaasmarkten geven een goed beeld hoe kaas tot de jaren dertig werd verhandeld. Net zoals vroeger wordt de kaas met bootjes aangevoerd en op een speciale loswal gelost. Daarvandaan brengen kaasdragers de kaas op een berrie naar de markt waar de kaas aan handelaren te koop wordt aangeboden. Met loven en bieden, het ‘handjeklap’ wordt de kiloprijs bepaald en daarna worden de kazen weer op een berrie naar de kaaswaag gebracht en gewogen. Tenslotte gaan de kazen naar een kaaspakhuis om nog enige tijd te rijpen. De kaasmarkt van Edam speelt zich af vanouds af op het Jan Nieuwenhuizenplein in het centrum van het stadje.

Verhaal bewerkt door Henk Bouma.

Onderweg naar de Edammer kaasmarkt, zomer 2008.

Onderweg naar de Edammer kaasmarkt, zomer 2008. Beeld: Flickr/Ianus.

 

Bronnen

Meer weten over de Edammer kaasmarkt: http://www.kaasmarktedam.nl/

Informatie over de geschiedenis en de bereiding van kaas: Hollands Kaasmuseum in Alkmaar.

Publicatiedatum: 12/01/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.