4 min
Hoog water van de Zuiderzee gaf tot ver stroomopwaarts op de Vecht meermalen overlast. Vandaar dat in de 16e eeuw het Smal Weesp door een sluis werd afgesloten van de Vecht. Deze sluis voorkwam dat delen van Amstelland bij een springvloed onder zouden stromen.
Drinkwater en bier
Het Smal Weesp stond eeuwenlang in verbinding met ’t Gein en de Gaasp. Toen eenmaal een trekvaart was gegraven, kon je van Weesp over het Smal Weesp en de Gaasp langs Diemerbrug naar de Amstel varen. De Weesper Trekvaart kwam uit bij de Omval (in de buurt van het huidige Amstelstation).
Amsterdam haalde met schepen schoon drinkwater uit het Smal Weesp en de Vecht. Dankzij het goede water vestigden zich in Weesp veel brouwerijen, het meeste bier ging naar de hoofdstad. De Vlaamsche Docter was een van de bekende hier gebrouwen biermerken. Later voeren over het Smal Weesp veel transporten met jenever en brandewijn naar Amsterdam.
Sluiswachterswoning bij Noordersluis. De sluiswachter bij de Noordersluis had het indertijd druk met al het scheepvaartverkeer dat op weg van Amsterdam naar Utrecht hier van Smal Weesp naar de Vecht voer. Dit sluiswachtershuisje en de aanpalende dienderswoning aan de Hoogstraat waren gemeentelijk bezit, wat te zien is aan de W boven de deuren. Na de opening van het Merwedekanaal (1891) was het met de grote drukte bij de Noordersluis gedaan. Beeld: Jan Maarten Pekelharing.
Varkens
De moutwijn uit Weesp was populair. En dat kon je ruiken in de stad. Jeneverstokers voerden de restproducten (de ‘spoeling’) namelijk aan varkens. Er waren stokerijen die wel honderd varkens in kotten hadden rondscharrelen. Ze knorden tot in de tuinen achter de woningen. En zo gebeurde het dat in 1624 op het traject van Weesp naar Amsterdam een derde beurtschip werd ingezet, speciaal om varkens te vervoeren. Pakhuizen bij de sluis herinneren aan de tijd dat het Weesp goed ging.
Een drukke vaarroute
In de loop van de tijd moesten de bruggen en de sluizen op de drukke vaarroute worden vergroot en verbreed. De sluis die nu de Vecht scheidt van het Smal Weesp dateert uit 1816. In de Staatscourant van 13 mei 1815 liet de burgemeester van Weesp weten dat er twee plempdammen moesten komen om de oude sluis te vervangen. Het Smal Weesp was toen tijdelijk gestremd.
Aan de Hoogstraat zie je nog het oude (gebouwd rond 1840) sluiswachtershuis, een laag, wit gepleisterd rijksmonument. In de bovenlichten van de sluiswachterswoning en de woning (van de toenmalige diender van de stad) ernaast is de W van Weesp verwerkt. Dat laat zien dat dit gemeentewoningen waren.
Merwedekanaal
Ingrijpend voor de stad was het toen in april 1890 beurtschipper Boelhouwer door het eerste deel van het net gegraven Merwedekanaal voer. Dat betrof het gedeelte van het kanaal dat ligt tussen het Smal Weesp (bij Driemond) en de Vecht bij Nigtevecht. Het Algemeen Handelsblad schreef: ‘De Rijnschepen die van en naar Amsterdam varen, behoeven dan niet meer door Weesp te passeeren en daar tol te betalen.’
Over de Vecht was schipper Boelhouwer uit Utrecht naar Nigtevecht komen varen. In dat dorp werd onder daverend hoera van de schippers, aldus een krant, de sluis naar het Merwedekanaal opengedraaid. Daarmee was een eind gekomen, aldus De Standaard, aan ‘de groote en kostbare omweg door Weesp’ die wel drie à vier uren vergde.
In 1891 kwam het kanaaldeel tussen het Smal Weesp en de Zeeburgersluizen bij Amsterdam gereed. De aanleg van het Merwedekanaal betekende dat het Smal Weesp tussen Weesp en Driemond werd doorsneden.
Sluiswerken van Smal Weesp. Zicht op de Herengracht (rechts) vanaf de brug bij de Noordersluis, met de toren van de St. Laurentiuskerk. Links op de foto zijn de vroegere pakhuizen aan het Smal Weesp herkenbaar, herinnerend aan de tijd dat het bier en de jenever uit Weesp in trek waren. Beeld: Jan Maarten Pekelharing.
Modderbank
Een enkele keer was het toch weer een drukte van belang op het Smal Weesp, want wanneer het Merwedekanaal gestremd was, vielen de schippers terug op de vroegere route over het Smal Weesp en de Vecht. Bij de Zwaantjesbrug over het Smal Weesp wilde in de vorige eeuw een vrachtschip wel eens vastlopen op een hardnekkige modderbank. Zelfs nadat er gebaggerd was.
Sluis- & Bruggenfeest
In 1978 is het hele sluis- en bruggencomplex in Weesp ingrijpend gerestaureerd. De afronding daarvan leidde tot een groot Sluis- & Bruggenfeest. Dat is uitgegroeid tot een jaarlijkse traditie. Elk laatste weekend van augustus staat Weesp in het teken van het Sluis- & Bruggenfeest. Dat betekent drie dagen feest in de binnenstad met allerlei live optredens, een vrijmarkt, braderie en andere evenementen.
Bronnen
- A.J. Zondergeld-Hamer, ‘De Geschiedenis van Weesp – Van prehistorie tot de moderne tijd’.
- ‘Weesp Monumentenstad’, monumentenspecial van Historisch Weesp (ledenblad Historische Kring Weesp).
- Historische kranten, opgenomen in Delpher (www.delpher.nl).
Publicatiedatum: 10/04/2015
Vul deze informatie aan of geef een reactie.