Een echt familiebedrijf

Schermer Distillateur en Wijnhandel 1782 Hoorn bevindt zich tegenwoordig in een pand aan de Geldelozeweg. In het pand bevinden zich de winkel, het proeflokaal, het kantoor, het magazijn en de distilleerderij. Schermer verhuisde hier in 1997 naartoe. De vorige locaties in het historische centrum van Hoorn voldeden niet meer aan de eisen waar een groot bedrijf aan moet voldoen. In het huidige gebouw, een jaren 20-pand op 15 minuten lopen van het treinstation, is genoeg ruimte om een hedendaags bedrijf te runnen.

In de winkel, die in de verte de sfeer oproept van de oude winkel in het centrum, word ik ontvangen door Esther Ophoff-Blom. Zij is de tweede generatie Blom, die het familiebedrijf voortzet samen met haar zus en zwager, Tanja en Martin Philipse. Haar vader Paul Robert Blom, in dienst van Schermer sinds 1964 als vertegenwoordiger van groot Amsterdam, nam in 1982 het familiebedrijf over. Geen van de nazaten van Schermer had interesse in het overnemen van het eeuwenoude bedrijf. Blom was enthousiast en zette het bedrijf voort. De naam Schermer bleef, ‘want het is nog steeds een familiebedrijf, of het Schermer heet of Blom’ aldus Esther.

Geestrijke wateren sinds 1730

Zijn twee dochters en schoonzoon zijn inmiddels eigenaar van de wijnhandel en distilleerderij. Paul Robert Blom draaide tot twee jaar geleden – hij was inmiddels al 75 – nog mee in het familiebedrijf. Totdat zijn kinderen zeiden: ‘En nu stop je.’ Het enthousiasme van Blom is duidelijk overgesprongen op zijn dochter. Tijdens ons gesprek in de winkel worden de mooiste verhalen opgerakeld over het bedrijf en haar bijzondere producten. Ondertussen komen er klanten binnen, waar ze aandachtig naar luistert als ze beschrijven waar ze naar op zoek zijn. ‘Deze bedoelt u?’ Bij anderen is een beschrijving overbodig.

Veel klanten komen voor de befaamde jenever van Schermer. De jenever heeft al meerdere prijzen in de wacht gesleept, zoals tweemaal ‘de lekkerste jonge jenever van Nederland.’ Bezoekers kunnen niet om de wanden vol jenever heen. Jenever wordt vanaf het begin in 1782, toen ‘Schermer & Zn.’ werd opgericht door Barend Schermer, al in Hoorn verkocht. Zijn schoonvader Jan Brent handelde in 1730 al in ‘gedistilleerde en geestrijke wateren’. Schoonzoon Schermer neemt zijn winkel in dranken, tabak en pijpen aan het Kleine Noord in het centrum van Hoorn over, wat in de negentiende eeuw zal uitgroeien tot de grote Schermer distilleerderij aan het Kleine Noord. De eerste distilleerderij boven het Noordzeekanaal.

Jenever: oude en ‘nieuwe’ jenever

In de negentiende eeuw werd jenever ongekend populair onder arbeiders door het ontstaan van een goedkoper destilleerproces. Schermer begon met het stoken van eigen jenever en groeide uit tot een groot bedrijf met tien panden aan het Kleine Noord. Jonge jenever bestond nog niet, iedereen dronk ‘oude jenever’. Oude jenever is de oorspronkelijke jenever, zoals deze sinds de zeventiende eeuw gestookt werd. Het is een sterke drank met moutwijn, een complex granendistillaat, en jeneverbessen. Oude jenever kan vaak lichtgeel of lichtbruin van kleur zijn. Elke distilleerderij had zijn eigen recept, net zoals bakkers eigen recepten voor hun brood hebben.

Esther vertelt me over het onderscheid tussen jonge en oude jenever. ‘Veel mensen denken dat het verschil tussen jonge en oude jenever vergelijkbaar is met kaas, dat het rijpingsproces de smaak beïnvloedt. Het zit echter anders. Jonge jenever is ontstaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jenever was de meest gedronken sterke drank. Men wilde nog steeds jenever drinken, maar door de oorlog waren er minder ingrediënten waaronder graan voorhanden. Hierdoor is een uitgeklede versie ontstaan met een lager percentage moutwijn, wat de jonge jenever genoemd wordt. Eigenlijk hadden ze jonge jenever nieuwe jenever moeten noemen.’

Beerenburger: een Amsterdams product

Door de groei van Amsterdam rond 1850 werd een tweede handelskantoor op locatie noodzakelijk. Vanwege de groeiende vraag vanuit de hoofdstad en het belang van een vestiging in de grote havenstad opende Schermer een handelskantoor aan de Rozengracht. In Amsterdam ontstond de samenwerking met de Amsterdamse kruidenhandelaar Hendrik Jan Beerenburg, wiens kruidenierszaak gevestigd was op het Kattengat in Amsterdam. Schermer haalde hier de zakken met de kruiden, om de bekende Beerenburger Kruidenbitter mee te maken. De Beerenburg werd gemaakt door een linnen zak kruiden in een vat alcohol te laten trekken.

Esther doorprikt de mythe dat Beerenburger uit Friesland zou komen. ‘Het was een Amsterdamse receptuur. Van Hendrik Beerenburg kregen we de kruiden en van ons kwam de alcohol af. De Beerenburger kruidenbitter is meegenomen op de schepen, de ruige Zuiderzee over, naar Friesland. Hier kwam veel scheurbuik voor en Beerenburger kruidenbitter stond bekend als koortswerend en maagversterkend medicijn.’ Vol trots, ‘wij zijn een van de laatsten die nog steeds de pure receptuur van Hendrik Beerenburg handhaven.’

Oranjebitter: een koninklijke borrel

 Trots is Esther ook op de titel van ‘hofleverancier’ die Schermer sinds 2002 mag voeren. Op Schermers’ 220-jarige verjaardag is Schermer door koningin Beatrix onderscheiden met het predicaat ‘bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier’.  De band met het koningshuis is zelfs nog verder terug te voeren. Schermer is ook een van de weinige producenten van de echte Oranjebitter. Een bittere sinaasappellikeur van zure sinaasappelschilletjes, die wordt gedronken tijdens konings- en kroningsfeesten.

Het is niet bekend vanaf wanneer de Oranjebitter werd gemaakt. Wel komt in de oude boeken naar voren dat Schermer al pommerans stookte en verkocht, een sinaasappellikeur die sinds de terugkeer van Willem I in 1813 met de Oranjes werd geassocieerd. De Oranjebitter-traditie kreeg een impuls in de negentiende eeuw, toen de jonge koningin Wilhelmina de kroon besteeg. Voor de komst van de nieuwe Oranjevorstin werd flink uitgepakt. Schermer greep de populaire kroning aan door in hun reclame-uitingen op te sieren met beeltenissen van de jonge vorstin.

 

Trouw aan het verleden

De jenever, Beerenburger en Oranjebitter worden nog steeds gestookt volgens de oude recepten. Alle generaties van het familiebedrijf hebben zorgvuldig de recepten bewaard, net als de etiketten en reclame-uitingen. Samen bladeren we door de vele volgeplakte pagina’s van het lijvige en aantrekkelijke archief. Pagina’s vol etiketten en posters, vormgegeven volgens de laatste mode. Krullerige jugendstil, lachende vrouwen en strakke typografie.

De Schermers zijn telkens trouw gebleven aan hun verleden en tegelijkertijd meegegaan met de tijd. Zowel vroeger als nu. De authentieke gedistilleerde dranken vliegen nog steeds over de toonbank, net als de nieuwe gin die sinds vier jaar wordt verkocht. Esther moet weer door aan het werk, de vrachtwagens rijden af en aan. De klanten druppelen binnen. De telefoon staat roodgloeiend, nu de cafés en restaurants weer open zijn (vanwege de coronacrisis, red.). Als ik vertrek, komt een man binnen die om een doosje Beerenburger vraagt. De laatste borrel is bij Schermer nog lang niet ingeschonken.

Auteur: Inge Molenaar

 

 

Publicatiedatum: 23/07/2020