2 min

Overvolle kerken en stadsuitbreidingen

De Zuiderkerk was de eerste kerk in Amsterdam die werd gebouwd voor de protestantse eredienst. De Alteratie van 1578 zorgde voor een verschuiving in het stadsbestuur van katholicisme naar protestantisme. Bestaande katholieke gebouwen werden overgenomen. Dat betekende dat de Oude Kerk, Nieuwe Kerk, Gasthuiskerk, Nieuwezijdskapel en de Oudezijdskapel op verschillende momenten in gebruik werden genomen door de protestanten. Daarnaast nam het aantal inwoners van Amsterdam rap toe met als gevolg dat de bestaande protestantse kerken overvol zaten. Daarom werd besloten om in de 16eeeuw ten oosten van de Burgwallen, waaronder de Kloveniersburgwal, een aantal nieuwe grachten te graven. In 1593 werd dit gebied wat buiten ‘de veste van de Amstel’ lag toegevoegd bij de stad. Op die manier ontstond de Groenburgwal. Met het oog op deze nieuwe stadsuitbreiding werd besloten om ook een nieuwe kerk te bouwen, uiteraard bestemd voor de protestantse dienst.

Hendrick de Keyser

De bouw werd gestart in 1603 en duurde tot 1611. Vijf jaar later was ook de toren gereed. Het ontwerp in renaissancestijl is onder andere afkomstig van de Amsterdamse architect Hendrick de Keyser. De architect is na zijn dood in 1621 begraven in de Zuiderkerk. Nog altijd is zijn grafsteen te bezoeken. De toren is68 meterhoog en bestaat uit een vierkante romp met daarop een zandstenen achtkant met losse hoekzuilen. Daarop volgt een houten bekroning met lantaren. De toren diende naast de gebruikelijke functie als stadsklok ook als uitkijkpost voor de brandwacht.

De Zuiderkerkstoren gezien van de Houtgracht

De Zuiderkerkstoren gezien van de Houtgracht

Nieuwe functies

De Zuiderkerk was tot en met 1929 in gebruik als Hervormde Kerk. Daarna kreeg het gebouw verschillende functies. Tijdens de Hongerwinter van 1944-1945 diende de kerk als mortuarium. In 1970 moest de kerk haar deuren sluiten vanwege bouwvalligheid. Een restauratie was noodzakelijk. In de jaren negentig opende de gemeente een informatiecentrum in de kerk, over bouwen en wonen in Amsterdam. Wegens bezuinigingen werd het informatiecentrum eind 2010 gesloten. Slechts een paar maanden later stond alweer een nieuwe bewoner op de stoep: het Nationaal Historisch Museum nam haar intrek in de kerk. Een jaar later moest dit museum ook alweer haar deuren sluiten vanwege stopzettende subsidies. Het is afwachten wat er nu met de Zuiderkerk zal gebeuren.

Uitzicht

De toren is in de zomermaanden te bezoeken onder begeleiding van een gids. Op de toren is een fraai uitzicht op de naastgelegen Nieuwmarktbuurt en de oude Jodenbuurt van Amsterdam. Vanwege de laagbouw in het zuidoostelijke deel van het centrum torent de Zuidertoren flink uit boven de bestaande bebouwing. Het beeld dat Monet had genomen voor zijn schilderij is overigens na vierhonderd jaar weinig veranderd. Nog altijd staat de Groenburgwal in de schaduw van de Zuiderkerk.

Publicatiedatum: 28/02/2012