2 min

Wat vieren we eigenlijk?

Op 6 januari is het Driekoningen en herdenken we het bijbelse verhaal van de wijzen uit het oosten. Volgens de vertelling zagen zij bij het vallen van de nacht een opgaande ster die hun de weg naar de pas geboren Jezus wees. Het feest wordt daarom ook wel ‘Openbaring van de Heer’ genoemd. Eigenlijk is dat een passender naam want nergens in het verhaal wordt gesproken over koningen, of over het idee dat ze met zijn drieën waren. De christelijke dag werd lange tijd groots gevierd in heel Nederland en gold ook wel als de afsluiting van het kerstfeest.

Driekoningenavond, Jacob Buys, 1771. Beeld: RKD Images.

Hoe werd het gevierd?

In de zeventiende eeuw was het feest een stuk populairder dan nu. Overal liepen kinderen met een ster langs de deuren en sprongen ze over drie brandende kaarsjes, die de drie koningen voorstelden. Wanneer je tijdens de viering een boon in je brood aantrof, werd je (zogenaamd) gekroond tot koning. Binnen de familie werden er soms ook lootjes getrokken. Had je geluk, dan werd je misschien wel de koning of koningin en zwaaide je als vierjarige tijdelijk de scepter over je familie. Had je pech, dan was jouw rol voor de dag die van de zot, en moest je het dronken wordende gezelschap zien te amuseren.

Driekoningenfeest, Jan Steen, 1662. Beeld: Wikimedia Commons.

Jan Steen

Dat het feest in deze tijd echt leefde blijkt wel uit de schilderijen van Jan Steen (1626-1679). De uitbundige Hollandse schilder wijdde zeker vijftien van zijn werken aan het christelijke volksfeest. Daaruit wordt duidelijk dat de viering vaak gepaard ging met veel gezang, gelach en maffe verkleedpartijen. De vergelijking met carnaval is snel gemaakt.

Zijn we feestmoe?

Een aantal van deze tradities bestaat nog steeds, maar het feest neemt sterk in populariteit af. Misschien zijn we wel een beetje feestmoe na de maand december. Een traditie die je hier en daar nog ziet terugkomen is het uitroepen van een koning door het verstoppen van de boon in het deeg van een versgebakken broodje of een gekocht stuk taart. De uitbundige parades zijn uit het straatbeeld verdwenen, ook lopen kinderen nauwelijks meer met hun lichtjes langs de deuren. Hier en daar wordt nog een toneelstuk opgevoerd of een speciaal concert gegeven, maar dat is het wel.

Driekoningen. Beeld: Danny Coen via Flickr.

In het verre zuiden

Buiten Noord-Holland – vooral in de zuidelijke provincies – wordt Driekoningen nog wel iets uitgebreider gevierd. Kinderen begeleiden de koningen met hun lampionnen, net zoals we dat in Noord-Holland met Sint Maarten doen. Misschien verklaart dat voor een deel ook de daling in populariteit. Hier in Noord-Holland hebben we Sint Maarten al. Ook in Vlaanderen wordt het feest van de wijzen uit het oosten nog wel gevierd, maar niet meer zo groots als in de tijd van Jan Steen.

Auteur: Nina Bergh

Publicatiedatum: 10/01/2012