Anno 1689 : Vuursteken in Haarlem voor stadhouder Willem III

Na een geslaagde overtocht van “’s Princenbosch” naar London bestijgt stadhouder Willem III van Holland de Engelse troon.Vreugdefeesten met knallend vuurwerk begeleiden in vele plaatsen zijn kroning tot koning van Engeland.

Tegenwoordig steekt Nederland regelmatig sierlijk en knallend vuurwerk af . Meestal om het oude jaar uit- en het nieuwe jaar in te leiden. Ook een gedenkwaardige gebeurtenis kan echter aanleiding voor velen zijn om eens flink de lont aan het vuurwerk te houden. Eind 17e eeuw was dit blijkbaar niet anders.

Op 21 april 1689 werden er in zowel de Nederlandse plaatsen Leiden, Maasstricht, Den Bosch en Haarlem als in London heel wat vreugde-uitingen de lucht in geschoten. Aanleiding was het feit dat de Hollandse stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary II de Engelse troon bestegen. Een belangrijk rol als diplomatiek centtrum werd in deze jaren weggelegd voor het landgoed De Kruidberg. Stadhouder Willem III van Holland kocht in 1682 het Landgoed Kruidberg van Sophia Trip en Daniël Jean Bernard. Het landgoed kreeg al snel als bijnaam's Princenbosch. De prins gebruikte het landgoed als jachtverblijf. Eigenlijk werd het een kleinere versie van paleis het Loo.

3 min

Uitsnede van het vuursteken te Haarlem

Bewerking Noord-Hollands Archief door Paul Maessen

Uitsnede van het vuursteken te Haarlem

Een vorstelijk jacht- en lustoord

De landelijke omgeving en de bereikbaarheid vanuit Amsterdam maakte Zuid-Kennemerland – de streek rond Haarlem, Velsen, Zandvoort en Santpoort – in de 17e eeuw tot een bijzonder aantrekkelijk vestigingsplaats voor een vorstelijk zomerverblijf. Veel landgoederen langs de Hollandse kustlijn werden in die tijd door Amsterdamse kooplui gesticht. Zo ook de twee hofsteden “Duin en Berg” en “De Kruidberg”. De oude buitenplaatsen zijn de voorgangers van het huidige landgoed Duin- en Kruidberg. De hofstede de Kruidberg kreeg in de volksmond de bijnaam “’s Princenbosch”.
Op de plaats van een oudere hofstede liet Balthasar Coymans, schout van Haarlem en heer van Streefkerk en Nieuw-Lekkerland, rond het midden van de 17eeeuw een statig landhuis bouwen. Met zijn fraaie tuin was deze hofstede een van de grootste en voornaamste buitenplaatsen van de Zuid-Kennemerland.Coymans verkocht de hofstede in 1677 aan Sophia Trip. De erfgenamen van Sophia verkochten het landgoed op 14 juli 1682 op hun beurt weer voor 30.000 gulden aan “sijn Hoogheijt de Heere Prince van Orangie”, oftewel stadhouder Willem III van Holland en Zeeland.

Tien afbeeldingen van vreugdefeesten bij de kroning van van Willem III tot koning van Engeland op 21 april 1689.

Met de hand gekleurde kopergravure van P. Rotterdam, naar Romeyn de Hooghe. Linksonder “Vuurstaken te Haarlem”

Tien afbeeldingen van vreugdefeesten bij de kroning van van Willem III tot koning van Engeland op 21 april 1689.

Van luisterpost tot springplank vanaf de Hollandse kust

Prins Willem III zal op zijn nieuwe landgoed zeker het nuttige met het aangename verenigd hebben: de hofstede kreeg naar verluid een belangrijke functie voor de prinselijke politiek. Eind jaren tachtig van de 17e eeuw kon Willem tijdens en na zijn jachtpartijen,in zijn tuinen en op zijn vinkenbaan met weinig moeite de aanwezigheid van minder betrouwbare hovelingen en diplomaten ontvluchten. Zonder afgeluisterd te worden kon hij in “’s Princenbosch”geheime besprekingen voeren. Willem hield er in deze tijd van godsdienstoorlogen tussen Katholieken en Protestanten namelijk ernstig rekening mee dat hij de Engelse troon zou kunnen bestijgen. De Engelse protestanten zagen Willem, als echtgenoot van zijn Engelse én protestantse vrouw Mary, liever op de Engelse Troon dan zijn Katholieke schoonvader Jacobus II. (1685-1688)

De Kruidberg anno 2012

Van het landgoed de Kruidberg rest nog alleen het witte gebouw, thans manege Foto: Ed Sewalt

De Kruidberg anno 2012

The Glorious Revolution

Toen Jacobus II tegen de zin van het parlement wetten uitvaardigde waarin katholieken meer godsdienstvrijheid kregen, vroeg een aantal protestante lagerhuisleden en kerkleiders aan Willem om in te grijpen. Stadhouder Willem was in een oorlog met Frankrijk en zag hierin een mogelijkheid om de Engelsen in zijn kamp te krijgen. Op 5 november 1688 landde Willem III met een leger van 15.000 man bij Brixham in Devon. Het leger van Jacobus II deserteerde en de koning vluchtte naar Kent. In 1689 kwam het parlement bij elkaar en stelde vast dat Jacobus’ vlucht betekende dat hij afstand had gedaan van de troon. Willem en Mary werd aangeboden om samen te regeren als koning en koningin. Alhoewel Jacobus de Katholieke Schotten en Ieren wist te mobiliseren, kon Willem III in 1690 bij de rivier de Boyne in Ierland deze legers verslaan, hetgeen nog ieder jaar gevierd wordt en ook ieder jaar weer tot een onrustig Ierland leidt.