IJzige winters in Noord-Holland

Vele strenge winters hebben Noord-Holland in het verleden wit gekleurd. Dat ging gepaard met veel ijspret, maar soms ook met gevaarlijke situaties.

3 min

IJsclub Willem Barentsz, op ’t Zaandijker Wijd, 1895, Nieuwstad fotografie.

Het zou vandaag wel weer eens 11 graden kunnen worden. Als ik uit mijn raam kijk staan de rozen in mijn tuin nog steeds en bloei terwijl de krokussen en narcisjes er ook al kleurig bij staan. Ze worden bijna verpletterd door de omgewaaide grote bloempotten en de afgewaaide takken door de enorme storm van de afgelopen dagen. Zou het ooit nog echt winter worden, Raar weer…. of niet?

Loosjes, Simon Fokke, ijspret op de Zaan, 1776.

En vol verlangen denken we terug aan de winters van vroeger. 17de- en 18de-eeuwse Hollandse ijsgezichtjes behoren nog steeds tot de meest geliefde afbeeldingen voor kerst- en nieuwjaarskaarten en er worden op veilingen hoge prijzen voor betaald. Deze 17de-eeuwse aquarel van een ijsgezicht bij De Rijp uit de Provinciale Atlas is daar een goed voorbeeld van.

Anoniem, ijspret bij De Rijp, 17de eeuw.

Ook de hedendaagse winters inspireren kunstenaars, zoals de fotograaf Hans van der Meer, tot een eigentijds wintergezicht in De Rijp. In de winter van 2009/2010 was het waterrijke Noord-Holland een waar paradijs voor schaatsers. Buurtbewoners regelden koek en zopie, kinderen leerden schaatsen achter een stoel, de kleintjes voortgetrokken op een sleetje, voor anderen is het dé ideale ontmoetingsplaats.

Foto Hans van der Meer, De Rijp, december 2009.

De eerste echt strenge winter in de 20ste eeuw was die van 1928/29. De vorstperiode viel pas in februari in en duurde van de 10de tot de 16de. Zie hier een deel van de beschrijving uit het tijdschrift “Hemel en Dampkring”, april 1929: “Langs de Noordzeekust vormde zich op het strand een barrière van groote ijsblokken, waarvoor zich vooral op enkele Waddeneilanden nog een breed ijsveld uitstrekte”.

Foto Dekema, Enkhuizen winter 1928/29.

Alle meren en grote rivieren waren ook dik bevroren. Mijn moeder (een Rotterdamse van toen 10 jaar) vertelde mij altijd dat de auto’s toen over de Maas reden.
Ook de Zuiderzee lag geheel dicht; Zelfs het vrachtverkeer van Urk naar Enkhuizen ging over het ijs.

De eerste auto die van Enkhuizen naar Urk reed, winter 1928-1929.

De strenge winter van 1946/47 verliep verrassend: in december vroor het, en er lag sneeuw Begin januari 1947 werd dit gevolgd door prachtig zacht weer met als hoogtepunt op 16 januari 17,2 graden in Maastricht, lente kortom, net als nu. Maar toen volgde een van de langste en koudste winters van de vorige eeuw. Niet alleen de binnenwateren bevroren, ook aan de Noordzeekust en langs het IJsselmeer ontstonden enorme ijsmassa’s. Op 23 januari werden door kruiend ijs bij Marken de schepen De Hoop, Koopmans Welvaren en de Cor23-1 bekneld, waarbij De Hoop, zoals op foto’s te zien, wordt verpletterd.