4 min

Wie nieuwsgierig is tot hoever vroeger de golven van het IJ en het Wijkermeer kwamen, hoeft maar op de slingerende Noorder IJ- en Zeedijk te rijden. Zo herleidt hij met gemak de grillige vormen van het oude Wijkermeer.

Kaart van het Baljuwschap van Kennemerland, met IJ, Wijkermeer en Crommenije. Het oosten ligt boven. Middenonder Beverwijk, rechts bij de rand Haarlem. Onbekende maker, eind 17e eeuw.

Dichtslibben niet te stuiten

In de Gouden Eeuw streken rijke kooplieden uit Amsterdam neer langs de oevers van het Wijkermeer om daar hun prachtige lusthoven te bouwen. De Wijkermeer slibde in de loop van de 17e en 18e eeuw geleidelijk aan dicht. Alleen bij een fikse storm joeg het water nog tot aan de kop van de Breestraat. De laatste keer dat de bewoners aan de haven (De Meer) en de Breestraat naar zolder moesten om het oprukkende water te ontvluchten was in 1865. In de jaren daarvoor was het elke winter raak. Met man en macht heeft men vanaf de 17e eeuw getracht de vaargeul naar de haven van Beverwijk open te houden. Er was immers geen sneller en goedkoper manier om groenten, vis, laken, olie en andere agrarische en nijverheidsproducten te vervoeren dan over het Wijkermeer. Het bleek onbegonnen werk. Het dichtslibben was niet te stuiten en dat kwam hard aan bij de Beverwijkse handel. Voordat een nieuwe waterverbinding met Amsterdam tot stand kwam (het Noordzeekanaal), was er een eeuw verstreken. Het meer werd uiteindelijk volledig drooggelegd in 1873, tegelijkertijd met de werkzaamheden aan het Noordzeekanaal. De voltooiing van het kanaal in 1876 zorgde voor een nieuwe bloei van de regionale economie. De IJpolders zijn allang opgeslokt door woningbouw, industrie of recreatie. Alleen de Wijkermeerpolder is – goeddeels – agrarisch gebleven.

Boer op vruchtbare grond van de Wijkermeer.

Tentoonstelling Museum Kennemerland

Museum Kennemerland wijdt zijn wintertentoonstelling 2014-2015 aan het land dat in 1873 droogviel. Te zien zijn foto’s, kaarten, films en landbouwproducten: van kool tot suikerbiet. Vanaf zaterdag 25 oktober 2014 belicht de tentoonstelling ‘Wijkermeer nat en droog’ de groene landbouwbuffer tussen Beverwijk en Assendelft, beginnend met het Oer-IJ, rond het begin van de jaartelling. Het Wijkermeer is een staartje van de vroegere noordtak van de Rijn, die tussen beide plaatsen door naar zee stroomde. De tentoonstelling toont de boerderijen en de bewerking van het land met paarden, later tractors en nu de reusachtige combines. Er zijn portretten van de boerengezinnen. Andere onderwerpen zijn de Stelling van Amsterdam, de Tweede Wereldoorlog, café De Klomp, alsmede de bedreigingen. Zoals de – tot nu toe afgewende – plannen voor een insteekhaven in de Wijkermeerpolder. De wanden van de tentoonstellingsruimte zijn voorzien van prachtige landkaarten en nostalgische foto’s van het werken en wonen in de polder. Ter verlevendiging dienen oude gereedschappen en een uitstalling van de agrarische producten van eigen bodem: aardappel, biet, kool, graan. De Boerenlandwinkel uit de polder zorgt voor een regelmatige verversing. Verder zijn er enkele archeologische vondsten te zien zoals verloren vissersgerei.

Historische genootschappen Assendelft en Midden-Kennemerland

De aanleiding was de tweedaagse expositie in mei 2014 in een loods van firma Van der Stelt midden in de polder. Deze was verzorgd door de historische genootschappen Assendelft en Midden-Kennemerland samen. De belangstelling was enorm. Toch heeft lang niet iedereen de expositie gezien, daarvoor duurde hij te kort. Zonde van zoveel moeite, bedacht het museum dat in overleg met de initiatiefnemers besloot een vervolg te maken: de Wijkermeerexpositie. Met gebruikmaking van het reeds bijeengebrachte materiaal en met enkele nieuwe elementen en een andere presentatie.

Museum Kennemerland. De tentoonstelling ‘Wijkermeer nat en droog’.

Openingstijden en adres

De tentoonstelling ‘Wijkermeer nat en droog’ is te zien vanaf 25 oktober tot en met maart 2015. In deze periode zijn er af en toe extra, nader aan te kondigen activiteiten, zoals lezingen en presentaties.
Museum Kennemerland, Westerhoutplein 1 in Beverwijk, is in de wintermaanden open op zaterdag en zondag van 14.00 tot 17.00 uur.

De haven De Pijp in Beverwijk stamt uit de 16e eeuw. Rond die tijd werd een kanaal naar de haven aangelegd om overstromingen te voorkomen.

De Wijkermeer nu

De drooglegging leverde 700 ha vruchtbare grond op. Ook nu nog wordt het grootste deel van de Wijkermeerpolder in beslag genomen door akkerbouw en veeteelt. Van het land komen aardappelen, bieten, kool en graan. Nu er voor bedrijvigheid, woningen en recreatie ruimte nodig is, lijkt de agrarische bestemming aan belang in te boeten. Aan de rand van het Wijkermeer bevindt zich een belangrijk industrieterrein. Een deel van de Beverwijkse ondernemingen en bedrijven heeft zich gegroepeerd rond de haven De Pijp. De activiteiten in het havencomplex nemen ieder jaar toe.

Bron:
www.museumkennemerland.nl
Gemeente Beverwijk

Publicatiedatum: 31/10/2014