3 min

Vuile Graft

Halverwege Purmerend en Alkmaar ligt West-Graftdijk: een klein dorp ingeklemd tussen het Noordhollands Kanaal en het veel lager gelegen waterrijke veenweidegebied de Eilandspolder. Acht woonarken en vier historische schepen liggen verspreid langs het kanaal, in de Vuile Graft – onderdeel van de Schermerringvaart – en in de oude havenkom. Al anderhalve eeuw zijn havenkom en Vuile Graft met een smalle dijk gescheiden van het kanaal.

Dieselmotoren

Aan het noordelijkste puntje van deze dijk, daar waar de ringvaart uitmondt in het kanaal, streken wij in 1997 neer met onze luxe motorboot. Vanuit ons stuurhuis is het uitzicht wat je noemt ‘oer-Hollands’. Op de dijk staat een dubbele rij knotwilgen, in de winter reiken de kale takken tot hoog in de hemel. Achter de dijk volgt een lint van huisjes en huizen, waarbij sommige nieuwbouw in nokhoogte wedijvert met de spitse kerktoren verderop in het dorp. Het kanaal maakt hier een sierlijke bocht. Aan de overkant wuift goudgeel riet. Toch is het nog maar zeventien jaar geleden dat vanaf deze plek ons uitzicht voor de helft werd gevuld met een gigantisch grote loods. En vrijwel dagelijks hoorde ik het gebrom van de dieselmotoren van passerende vrachtschepen.

Nieuwbouwvilla’s

Tegenwoordig passeert ter hoogte van West-Graftdijk de beroepsvaart nog maar mondjesmaat, op een enkel zandschip na. ’s Zomers is het water een speeltuin voor sportvissers, zwemmers, zeilers en andere recreatievaart op weg naar het Alkmaardermeer. ’s Winters vind je hier een dorpse rust, ook aan de privésteigers van twaalf nieuwbouwvilla’s die in 1998 op de plek van de gesloopte loods verrezen. Alleen een betonnen scheepshelling en een brede doorvaart mét beweegbare brug naar het kanaal zijn nog zichtbare restanten van driekwart eeuw scheepsbedrijvigheid.

Dorpswerf

In De Rijp, ongeveer vijf kilometer verderop, is door historici van de Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland de geschiedenis van scheepswerf Voorwaarts opgetekend. “Zeker is”, zo lees ik in verenigingsblad De Chronyke, “dat al in 1870 het Timmer- en Scheepsmakerbedrijf Koppen en Zoon bestond.” Vanaf 1921 ging de toen nog eenvoudige dorpswerf voor bouw en reparatie van houten beurtscheepjes en boerenpramen over in handen van Enkhuizenaar Theun van den Beldt. Die liet in 1935 een nieuwe scheepshelling van gewapend beton bouwen. De ondernemende eigenaar van Voorwaarts, Werf voor ijzeren scheepsbouw roemde zijn moderne aanwinst als “de mooiste helling boven Amsterdam en sterk! Geweldig…”. Die slogan werkte. Begin jaren vijftig stond de teller op 369 gebouwde dekschuiten, vrachtvletjes, passagiers- en rondvaartboten, lichters en 80 stuks sleepboten.

Grootste werkgever

Tot ver in de jaren vijftig klonk het geluid van klinkhamers en het rondslaan van ijzeren platen in West-Graftdijk en omgeving. Later, na de invoering van de lastechniek, kon je het geknetter van laselektrodes horen uit de nieuwgebouwde lasloods. Voorwaarts was begin jaren zeventig de grootste werkgever in dit kleine dorp. Als om twaalf uur de sirene klonk, kon je twintig man personeel het terrein af zien lopen voor de middagschaft.
Door over te schakelen op de bouw van vissersvaartuigen – Urker vissers waren gewaardeerde klanten – hield de tweede generatie Van den Beldt het nog tot midden jaren tachtig vol. Maar de almaar groter wordende kotters groeiden letterlijk het dorpse formaat voorbij en dit werd het einde van Voorwaarts. Een nieuwe eigenaar probeerde het nog enkele jaren in de bouw van luxe jachten. Na een faillissement bleef tot 1996 alleen de betonnen scheepshelling nog in gebruik voor teren en klein onderhoud.Meer weten over Scheepswerf Voorwaarts?

Bezoek de website van
Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland via www.hetschermereiland.nl
of
Museum In ’t Houten Huis via www.historischschermereiland.nl

Verhaal geschreven door Anita Blijdorp

Publicatiedatum: 04/11/2014