2 min

Monopoly is gebaseerd op het spel The Landlord’s Game. De Amerikaanse Elizabeth Magie heeft het bedacht. Elizabeth was een vooruitstrevende vrouw die kritiek had op de macht van rijke zakenmensen. Zij bedacht het bordspel als protest tegen het ‘Pakken wat je pakken kan.’ Met twee spelvarianten brengt zij de nadelen van het kapitalisme in beeld: Bij Anti-Monopoly wordt een speler beloond voor het creëren van gelijkwaardig eigendom. Bij Monopoly wint er één speler als alle andere deelnemers failliet gespeeld zijn.

Charles Darrow, een werkeloze Amerikaanse verwarmingsmonteur, deed van alles om wat geld te verdienen. Hij maakte verschillende spellen en puzzels. Toen hij het spel van Elizabeth had gezien, bedacht hij een eigen uitvoering. Langs de randen van een vierkant stuk karton tekent hij veertig vlakjes. Hij schrijft daar de straatnamen in van Atlantic City, een plaatsje waar hij, in betere tijden, op vakantie naar toe ging. Hij knipt bankbiljetten en opdrachtkaartjes, en schrijft de spelregels voor zijn Monopoly. Het patent dat hij aanvraagt, verkoopt hij aan een spellenfabrikant. Die verkoopt er al snel duizenden exemplaren van en Darrow wordt miljonair.

De Barteljorisstraat in Haarlem, 2003. Collectie Bedrijf Openbare Werken te Haarlem, Noord-Hollands Archief.

Nederland

In Nederland verkoopt het warenhuis Perry de Engelse variant van het spel. In 1940 maken zij voor het eerst een Nederlandse uitvoering. Freek Verster, directeur van Perry, verzint met zijn gezin aan de keukentafel de steden en straatnamen. Zij kiezen de steden en straten waar Perry een vestiging heeft. Waar zij straatnamen tekort komen, zoeken zij straten in de buurt van de winkel. Haarlem heeft drie straten op het speelveld: In de Barteljorisstraat heeft Perry op nummer 20 een groot magazijn; de Zijlweg is het verlengde van de Zijlstraat, die aansluit op de Barteljorisstraat. Waarom niet gekozen is voor de Zijlstraat is niet bekend, misschien dat Verster niet drie keer het achtervoegsel ‘straat’ in één stad wilde? De Houtstraat in Haarlem bestaat niet. In de Grote Houtstraat zit nu een filiaal van Perry Sport. Blijkbaar kon toen geen keuze gemaakt worden tussen de Grote- Kleine- of Korte Houtstraat?

Haarlem op het Monopoly spelbord. Foto: Haarlem 105.

Haarlem Monopoly

Vijf jaar geleden werd Haarlem, de hoofdstad van Noord-Holland, eindelijk opgenomen in het rijtje: New York, Londen, Rotterdam en andere grote steden. Wethouder Joyce Langenacker ontvangt dan het eerste exemplaar van Haarlem Monopoly. Een eigen versie van het wereldberoemde spel. Alle straten in het spel zijn Haarlemse straten. Ook zijn Haarlemse bedrijven in het spel verwerkt. Haarlem Monopoly was in een beperkte oplage te koop bij de VVV-Haarlem.

Wil je meer weten over de geschiedenis van gezelschapsspellen? In het Honig Breethuis is tot en met 25 september 2022 een tentoonstelling te zien met oude spelletjes en puzzels.

Auteur: Ton de Groot

Bron: Haarlem 105

Publicatiedatum: 30/05/2022