2 min

Het Nieuwe Bouwen

Omgeven door een prachtig bos- en heidegebied, tussen Hilversum en Loosdrecht, ligt het voormalige Sanatorium Zonnestraal. Het is in 1925 ontworpen door Jan Duiker samen met B. Bijvoet en constructeur J.G. Wiebenga. Het complex is een goed voorbeeld van het Nieuwe Bouwen. Staalconstructies met beton, afgewerkt met helder wit stucwerk. Blauw geschilderde dunne, stalen kozijnen en grote glasoppervlakken. De hele architectuur ademt een sfeer van lucht, licht en ruimte. Exact wat nodig was voor het doel waarvoor het was ontworpen: de behandeling van tuberculosepatiënten, destijds volksziekte nummer één.

Machineruimte van Zonnestraal, met de ronde watertoren, 2004. Foto: RCE, via Wikimedia.

Hoofdgebouw

In het hoofdgebouw waren oorspronkelijk op de begane grond ondersteunende functies als het bad- en ketelhuis, de keukens, de administratie, apotheek en behandelkamers en de afdeling ernstig zieken ondergebracht. Voor het opslaan van drinkwater was een bescheiden hoogreservoir ontworpen, geheel in stijl met de rest van het ontwerp. Op de eerste verdieping was de gemeenschappelijke eet- en recreatiezaal.

Verval

Duiker heeft dit complex niet ontworpen om het tot in lengte der dagen te laten bestaan. Zodra de functie vervallen was, mocht het verdwijnen. Even leek dat ook te gebeuren. Nadat het allang geen sanatorium meer was, maar dependance van het ziekenhuis in Hilversum, kwam het in 1993 grotendeels leeg te staan. Alleen het Ter Meulenpaviljoen bleef in gebruik. Onderhoud bleef achterwege. Roestvorming, afbrekend beton en gesneuvelde ruiten gaven het eens zo fiere Zonnestraal een verdrietige aanblik.

Sanatorium Zonnestraal. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

UNESCO Werelderfgoedlijst

Maar in 1995 werd de eerste stap gezet om het op de lijst van rijksmonumenten te krijgen. Dat is gelukt. Een ingrijpende renovatie en restauratie waren het gevolg. De boshuisjes bijvoorbeeld, zijn door leerlingen van College de Brink (Laren) en studenten Bouwkunde (TU Delft) gerestaureerd. Inmiddels zijn alle gebouwen gerestaureerd en zijn weer in gebruik. Wat eens bedoeld was als een wegwerpgebouw is nu gelukkig dankzij deskundige restauratie bewaard gebleven. Sanatorium Zonnestraal is voorgedragen voor de voorlopige lijst van de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het landgoed is open voor wandelingen en er worden interessante rondleidingen gegeven.

Met dank aan: Margriet van Seumeren en Museum Hilversum Bronnen: Landgoed Zonnestraal Website Nederlandse Watertoren Stichting.

Publicatiedatum: 20/02/2012