Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Wateralarm met blauwe vlaggen

Iedere eerste maandag van de maand loeien om twaalf uur de sirenes van de rampenbestrijding. Maar Noord-Holland had al in 1795 een waarschuwingsstelsel. Het bestond uit in molenwieken gehesen blauwe vlaggen. Doel was het voorkomen van overstromingen. Waarom was dat systeem nodig? En hoe werkte het precies?

Ruimte voor water weg

Rond 1600 was Noord-Holland boven het IJ nog meer water dan land. De grote meren van de Beemster, Purmer, Wijde Wormer en Heerhugowaard moesten allemaal nog worden drooggemaakt. Nog geen veertig jaar later waren die duizenden hectare water verdwenen. Met behulp van een paar honderd molens had men de meren tot weiland gemaakt. De veiligheid ging er sterk op vooruit. Maar het schiep tevens een nieuw probleem. Er was veel minder ‘ruimte voor water’. De polders loosden hun overtollige water oorspronkelijk in de grote meren. Via spuisluizen werd het vervolgens in zee geloosd. De meren dienden op die manier als waterberging, als ‘boezem’. Die boezem stond bekend als de Schermerboezem. Maar door het droogmaken van al die meren werd de Schermerboezem met ruim 90 procent verkleind. Hij mat nog maar 1700 hectare water, tegen eerst 18.000 hectare. Als het tegenzat met het spuien op zee, stond de sterk verkleinde boezem al snel boordevol water. Dit was gevaarlijk voor de oude veenpoldertjes. Daar zakte het land gestaag en de slappe polderdijkjes zakten mee. Het kwam regelmatig voor dat het boezemwater over de dijkjes heen liep of een polderkade het begaf met een overstroming tot gevolg.

Vlagsignalen door heel Noord-Holland

Pas in 1795 werd actie ondernomen. Op advies van Cornelis van Foreest kwam in dat jaar de peilbemaling tot stand. Zodra het water op een centraal punt het Amsterdams Peil bereikte, ging het stopsein uit. Alle poldermolens moesten dan stoppen met malen. Ze mochten geen druppel extra water meer in de boezemkanalen pompen. Dat centrale punt lag bij het gehucht Spijkerboor tussen Wormer en De Rijp. Als de Schermerboezem ‘aan peil’ was, hees de molenaar bij Spijkerboor een blauwe vlag in zijn molenwiek. Dat signaal werd door andere seinmolens overgenomen. ’s Nachts gebruikte men kaarslantaarns. Op deze manier werd het stopsein in ongeveer twee uur door heel Noord-Holland bekend gemaakt. Desondanks kwam het toch nog wel eens tot een overstroming. Voor sommige polderdijkjes was het Amsterdams Peil eigenlijk nog te hoog en in 1889 kwam de Mijzenpolder blank te staan.

Cornelis van Foreest

Cornelis van Foreest. Bron: Regionaal Archief Alkmaar.

Seinmasten

Na 1870 maakten veel molens plaats voor stoomgemalen. De beheerder van de Schermerboezem en het seinstelsel, het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen, moest wat anders verzinnen. Het liet hoge ijzeren vlaggenmasten plaatsen met een wit licht in top voor ’s nachts. De peilbemaling bestaat nog steeds, maar is nu computergestuurd. De masten gingen naar het oud ijzer, maar gelukkig bleven er vier bewaard. Ook de hoofdseinmast bij Spijkerboor is er nog.

Seinlantaarn

Seinlantaarn. Bron: Hoogheemraadschap Hollands noorderkwartier.

Toch nog wateroverlast

In de jaren zestig van de vorige eeuw bouwde ‘Uitwaterende Sluizen’ twee grote gemalen om de Schermerboezem in toom te houden. Het stopsein leek verleden tijd. Maar in september 1994 regende het een week lang onafgebroken. Het stopsein ging uit. Daar had niemand meer op gerekend. De polders konden hun water niet kwijt, landerijen verzopen en hier en daar liepen huizen onder. In 1997 werd besloten dat het stopsein nog maar één keer in de 100 jaar mag voorkomen. Om die norm te halen, moet er het nodige gebeuren. Ook omdat we door de klimaatverandering méér neerslag in kortere tijd kunnen verwachten. Het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier besloot daarom in 2008 tot een groot pakket maatregelen voor een betere boezembeheersing.

Meer info:
www.hhnk.nl
www.nederlandleeftwater.nl
www.waterland.net

Krantenknipsels wateroverlast, september 1994

Krantenknipsels wateroverlast, september 1994. Bon: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Publicatiedatum: 03/03/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.