3 min

Schorren en kwelders

Balgzand is onderdeel van de Waddenzee. Deze wadplaat, een beschermd natuurgebied, ligt ten oosten van Den Helder. Balgzand is ongeveer tien bij zeven kilometer groot. Met zandplaten, slikvelden, geulen en kreken. En langs de Balgzanddijk ligt een smal richeltje kwelderland, een soort zout moeras.  Kwelders, ook wel schorren genoemd, zijn hoger gelegen delen van het Wad aan een dijk. Alleen bij storm- en springvloed staan de kwelders onder water. De rest van het jaar en twee keer per dag zijn kwelders een hoogwatervluchtplaats voor vogels. Samen met Texels natuurgebied De Schorren aan de overkant van het water, is Balgzand het vogelrijkste gebied van Noord-Holland.

Vogelgebied Balgzand. Wadplaat Balgzand is megatrekpleister voor vogels. Beeld: Frans Buissink.

Van zand naar slik

In de zeventiende eeuw was het Balgzand vooral een zandige wadplaat en omgeven door diepe zeearmen. Na inpolderingen zoals polder Het Koegras in 1817 en de Anna Paulowna polder in 1846 kwam het Balgzand aan de zuidkant tegen een dijk aan te liggen, de huidige Balgzanddijk. Nog meer terrein verloor de wadplaat in 1926 bij de aanleg van de Amsteldiepdijk. Zeestromingen veranderden van richting en het Balgzand is sindsdien door de afzetting van slib veel slikkiger geworden. Bij eb vinden de wadvogels hier een rijk maal aan de ruim dertig soorten bodemdieren zoals kokkels, wadpieren, strandkrab en garnalen.

Van Ewijcksluisschor

Tegenwoordig zijn kwelders zeldzaam in Nederland. De kleine stukjes zout moeras bij Balgzand heten  Van Ewijcksluisschor en Kooyhoekschor. En aan de oostzijde van Texel heet het kweldergebied eenvoudig De Schorren. Waarschijnlijk is het woord ‘schor’ meegebracht door Zeeuwse boeren die zich in de negentiende eeuw vestigden in de polders Anna Paulowna, Koegras en in de Eierlandspolder op Texel.

Balgzand. Beeld: Do van Dijck.

De parels van Balgzand

Wad- en trekvogels gebruiken de schorren als rust-, voedsel- en broedgebied. Scholeksters, rosse grutto’s, wulpen, strandlopers en andere steltlopers kun je hier in alle seizoenen aantreffen. In het voorjaar broeden soorten als kluten, visdiefjes en kokmeeuwen op de schorren. In de nazomer zijn deze kwelders een lust voor het oog:  enorme aantallen zwarte sterns verzamelen zich, bergeenden komen om te ruien. De zoutminnende planten staat massaal in bloei, zoals de zeealsem die zilverachtig mintgroen kleurt naast de zeekraal, in het najaar te herkennen aan haar rode kleur. De schorren zijn de parels van wadplaat Balgzand.

Het wad op met een gids

Balgzand, en ook De Schorren op Texel, zijn op wereldschaal belangrijke vogelgebieden. Niet toegankelijk voor publiek dus. De mens mag alleen van afstand toekijken. Bijvoorbeeld vanuit een vogelkijkhut: bij de Van Ewijcksluisbrug en bij het Nieuwe Kuitje staat zo’n observatiepunt. Het wad bij Den Oever is ook een interessante plek om vogels te kijken en zelfs zeehonden zijn vanaf de pier goed te zien.

Waddenbeleving Balgzand. Beeld: Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland.

Excursies met een gids

Wilt u zelf het Balgzand en De Schorren ervaren? Dat kan door mee te gaan op wandelexcursie met een gids van Natuurinformatiecentrum ’t Kuitje Balgzand. Landschap Noord-Holland organiseert vogelexcursies. Gidsen van de Waddenvereniging gaan met laagwater met u het wad op. Op Texel kunt u met Natuurmonumenten mee op ontdekkingstocht naar De Schorren.

Het wad bij Den Oever

Zelf eropuit langs het wad kan heel goed in een wandeling langs de Waddenhaven in Den Oever op Wieringen. Soorten zoals rosse grutto’s, futen, sterns, plevieren en meeuwen zijn vanaf de pier goed te zien. Een kolonie lepelaars heeft plek ingenomen op een klein eilandje net buiten de haven. Ook zijn er regelmatig zeehonden gezien.

Auteur: Anita Blijdorp

Publicatiedatum: 17/03/2014