2 min

Het zit zo: in de jaren 30 van de vorige eeuw werden de funderingen van voormalig kasteel Egmond blootgelegd. Tussen de duizenden vondsten die tevoorschijn kwamen, bevinden zich twee zwanenhalsbanden van messing, gevonden in de slotgracht van het kasteel in 1934.

Zwanenhalsband, messing, 1750-1800, Bergen. Via Huis van Hilde.

Zwanendrift in Middeleeuwse kastelen

Hoewel deze halsband uit de 18^e eeuw dateert, was het houden van zwanen een oud landsheerlijk recht dat door de graaf van Holland sinds de Middeleeuwen aan belangrijke ambachtsheren, kastelen en steden werd uitgegeven. Het bestond tot 1795. Dit recht was zowel een statussymbool als praktisch en economisch voordelig. De diverse veren konden bijvoorbeeld worden gebruikt voor donsbedden en schrijfgerei en zwanenvlees was een delicatesse.

Bij het houden van zwanen om een kasteel kwam heel wat kijken. Zo was er een zwanengraaf of pluimgraaf die als opzichter diende voor de verzorging van de zwanen. In geschriften uit de Late Middeleeuwen is te lezen dat dit soort opzichters in dienst waren bij kastelen en dat haver als voer werd aangeschaft. Ook lezen we dat de zwanen gekortwiekt moesten worden, om te voorkomen dat ze zouden wegvliegen.

Portret van Adriaan Klaver, Abraham Jacobsz. Hulk, 1787, collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Adriaan Klaver 

Om aan te geven dat men de eigenaar was van deze geliefde dieren werden soms merktekens gekrast op de snavels of poten. Soms kregen ze ringen om hun nek, gegraveerd met de naam of het wapen van de eigenaar. Op deze zwanenhalsband is de naam van Adriaan Klaver gegraveerd. Hij was een schout en ontvanger van Alkmaar en bezat de buitenplaats ‘Voorhoef’, iets ten oosten gelegen van kasteel Egmond.

Gezicht op de ruïne van Kasteel Egmond, Jan van de Velde, 1616, Noord-Hollands Archief.

Archeologisch onderzoek

Het terrein waar het slot van Egmond had gestaan was in 1933 door de provincie Noord-Holland voor de N.V. PWN aangekocht, met de bedoeling om de grachten uit te graven in het kader van de werkverschaffing (1934-1936). De werkzaamheden werden secuur uitgevoerd en door archeoloog Braat (Rijksmuseum voor Oudheden) werden enkele binnen de funderingen gelegen vlakken ingemeten en gedocumenteerd. Daarbij werden vooral bewoningssporen uit het begin van de jaartelling aangetroffen. Door kastelenarcheoloog Renaud werden de funderingen bestudeerd en geïnterpreteerd. De werkwijze ademt een voor die tijd grote zorgvuldigheid, wat mede ingegeven zal zijn door de directe belangstelling van de PWN-directie, die na afloop de funderingen heeft laten consolideren.

Op de website van het archeologisch depot kun je alle vondsten in detail bekijken.

Bron: Huis van Hilde

Publicatiedatum: 13/09/2019