Aanvankelijk (vanaf 1925) was de KRO gehuisvest in enkele panden aan de Amsterdamse Herengracht. In 1931 verhuisde de KRO naar een verbouwd verenigingsgebouw in Hilversum. Het tienjarig jubileum in 1935 werd aangegrepen voor een geldinzameling ten behoeve van nieuwbouw. Alle rooms-katholieke kerkgangers van Nederland kregen een papieren zakje om daarin een bijdrage te stoppen voor de bouw van een nieuw studiogebouw van de KRO. De opbrengst van deze actie was 130.000 gulden.

Voor het ontwerp koos men de Utrechtse architect Willem Maas (1897-1950). Maas kreeg de opdracht omdat hij het verenigingsgebouw in zijn ontwerp integreerde en daardoor uitkwam op het door de leden bijeen gespaarde bedrag. Naast het bestaande verenigingsgebouw met kleine concertzaal kwam een tweelaags voorgebouw met beneden representatieve ruimtes en boven kleine studio’s. De achtergelegen binnenplaats kreeg aan de noordzijde een grote zaal met balkon. Op 10 mei 1938 wijdde de aartsbisschop van Utrecht, mgr. J. de Jong, het nieuwe studiogebouw van de Katholieke Radio Omroep (KRO).

Het representatieve middelpunt van dit gebouw werd gevormd door de centrale hal, trappartij en bestuurskamer. Deze delen kregen een zinvol en toepasselijk decoratieprogramma. Voor de uitvoering trok Maas een aantal vooruitstrevende rooms-katholieke kunstenaars aan, met wie hij al had samengewerkt of die hij kende via het progressieve katholieke blad ‘De Gemeenschap’, waar hij enige tijd mederedacteur was. De stijl is te benoemen als ‘zakelijk-expressionistisch’.

Erfenis van de KRO

Het gebouw van Studio 1 dateerde uit 1938. Vanwege de akoestiek maakte Maas de studio trapezevormig: geen lange, maar elkaar weerkaatsende wanden en vloer/plafond. Er werd gebruik gemaakt van een ‘Doos-in-Doos’ constructie, waarbij de binnenmuren en buitenmuren een aparte fundering hadden, zodat zelfs via de fundering geen buitengeluid of verkeerstrillingen konden doordringen. Daartussen bevond zich een brede spouw van 1 meter. Geluid in de grote studio werd geabsorbeerd door de muren van kalkzandsteen te bouwen en die te bedekken met een pleisterlaag, waarin zaagsel van zacht hout was verwerkt. Voor die tijd een uitzonderlijke techniek. In 1952 brak er in het gebouw een grote brand uit. Het gebouw werd hersteld en diende tot 1999.

In 1999 verkocht de KRO alle gebouwen aan de Emmastraat en verhuisde naar het toen nieuwe AKN-gebouw (nu M gebouw, ‘homebase of the Media-minded’) aan de ’s-Gravelandseweg. Jarenlang stond het complex leeg. Projectontwikkelaars kwamen en vertrokken totdat er in 2015 schot in bleek te zitten. In 2016-2017 volgde de sloop van enkele oude studiogebouwen en op 12 juni 2017 kon het startsein worden gegeven voor de bouw van ‘De KROon’. Het geheel kreeg een woonbestemming. Het centrale deel werd bewaard, de grote studio werd qua contour herbouwd en links werd in de Julianalaan een nieuwe vleugel aangebouwd. De eerder gesloopte Studio 1, achter het gebouw aan de Emmastraat, moest worden nagebouwd en is nu gebouw ‘Amalia’. Op 22 juni 2019 opende burgemeester Broertjes het KROon-complex.

Een sprekende gevel

Het karakteristieke uiterlijk van de KRO-gebouwen is behouden gebleven. Aan de buitenkant lijkt het haast alsof de studio er nog gevestigd is. Naast de grote KRO-letters bevinden zich op de gevel drie bijzondere tableaus van geglazuurde Tegelse klei. De tableaus zijn in 1938 vervaardigd door Suzanne Nicolas-Nijs, de vrouw van glazenier Joep Nicolas, die verantwoordelijk was voor de gebrandschilderde ramen in de hal. Het productieproces was spectaculair. Na het vormen werden de drie terracotta’s in ruim honderd stukken gesneden, die daarna door Russel Tiglia in Tegelen werden gebakken en in de gevel werden geplaatst.

De tableaus verbeelden de drie idealen van de katholieke omroep: Verum, het Ware (gesymboliseerd door de vier evangelisten), Bonum, het Goede (uitgebeeld door Adam en Eva in het paradijs) en Pulchrum, het Schone (gesymboliseerd door vier musicerende engelen). De drie begrippen komen uit een citaat van filosoof en theoloog Thomas van Aquino: Verum, Bonum et Pulchrum est unum (‘Het ware, het goede en het schone zijn één’). Thomas was één van de eerste dominicanen. De oprichter van de KRO, pater Perquin O.P., en zijn drie opvolgers – tot 1961 – waren ook dominicanen. Dominicanen worden ook wel ‘predikheren’ genoemd. Het is niet vreemd dat juist deze kloosterorde zich met moderne communicatie bezighield.

Kunst in de KROon

Ook binnen is nog heel wat kunst uit de KRO-tijd terug te vinden. Zoals een monumentale muurschildering in de hal: een apocalyptisch werk van alleskunner Charles Eyck, dat in 1937 voor het aanzienlijke bedrag van 1500 gulden geplaatst is – toentertijd de prijs van een eengezinswoning. Het schilderij is gebaseerd op een brief van de apostel Paulus aan de Romeinen (Rom 10:18) en laat de strijd zien tegen allerlei lawaaierige boze geesten in de lucht – de andere, ‘goddeloze’ radiozenders uit deze tijd? Ook hier staan drie gedachten van de KRO-omroep centraal: het strijdbare (afgebeeld als Sint Joris met de draak en de verrezen Christus), het lerende (godgeleerdheid en wijsbegeerte, in de persoon van Dante, Augustinus, Cicero en Thomas van Aquino) en het artistieke (welsprekendheid, dichtkunst en de muziek, in de persoon van Diepenbrock, Palestrina, Sweelinck, César Franck en Bruckner).

Daarnaast zijn er verschillende kunstig gebrandschilderde ramen in het studiogebouw te vinden. De ontvangstkamer of bestuurskamer wordt gesierd door een gebrandschilderde voorstelling van kapel de Heilige Stede in Amsterdam, bekend van het Mirakel van Amsterdam. Het raam werd vervaardigd door Jan Everts, als geschenk van de katholieken van Amsterdam. Op het raam aan de andere zijde van de kamer prijkt een panorama van ‘Dulcis’ (zoet of heerlijk) Den Bosch, van de Bossche glazenier Jan Michels, die het aan de KRO cadeau gaf. Beide voorstellingen zijn gebaseerd op zeventiende-eeuwse prenten.

De gebrandschilderde ramen in de hal zijn van de in die tijd zeer gerespecteerde glazenier Joep Nicolas en verbeelden in prachtig detail de belangrijkste elementen van de omroep: de Opwekking, het Onderricht, de Woord- en Toonkunst en de Berichtgeving. Tot slot bevinden zich nog gebrandschilderde ramen bij de trap, waaronder een voorstelling van Christus in de moderne wereld, ontworpen door glazenier Willem Mengelberg uit Zeist. Kortom, de nieuwe bewoners kunnen zich blijven verwonderen over ‘hun’ gebouw, waar alles herinnert aan het katholieke radiowezen van weleer.

Auteur: Meindert Tepper

Bronnen:

• ‘Een gebouw waarop de KRO trotsch kan zijn’. Het KRO-gebouw in Hilversum 1938-2000.
• Charles Eyck, De meester uit het Ravensbos.
• Zestig jaar KRO. uit de Geschiedenis van een Omroep.
• Roermond Glazeniersstad.

Publicatiedatum: 06/07/2021