Het werd een stukje stad waar de diversiteit en tolerantie van Amsterdam zichtbaar was. Daar kwam een eind aan toen in maart 2015 de panden werden ontruimd.

Het bekendste pand is het Slangenpand. Beeld: Wikimedia Commons

De panden

De panden die worden aangeduid met ‘de Tabakspanden’ vormen als het ware een verzameling van woon- en bedrijfspanden in de Spuistraat, tussen de stegen Keizerrijk en Wijdesteeg. Het zijn bouwkundig onafhankelijke gebouwen, maar de panden zijn met elkaar verbonden door de eigenaar. Het bekendste pand van de Tabakspanden is Spuistraat nummer 199, ook wel bekend als het Slangenpand. Tot de jaren zeventig had het Algemeen Nederlands Persbureau het als kantoorruimte in gebruik, daarna kwam het leeg te staan. In 1987 werd de uitstraling van het pand drastisch veranderd toen er een enorme schildering van een slang op de gevel werd aangebracht. Ook de andere panden zijn voorzien van schilderingen, waardoor sfeer en samenhang van de gebouwen werd verhoogd.

 

De Tabakspanden. Beeld: Hansfoto, Flickr

De eigenaren en hun plannen

De naam Tabakspanden verwijst niet naar een vroegere gebruiksfunctie van de gebouwen, maar is ontstaan door één van de eigenaars, Hendrik Tabak die de panden kocht na de oorlog. Tabak stond bekend als een van de grootste huizeneigenaars van Amsterdam: op het hoogtepunt had hij 118 panden en 800 woningen in zijn bezit. In 1974 overleed Tabak aan de gevolgen van een roofoverval in één van zijn huizen aan de Spuistraat, waarna de panden naar hem zijn vernoemd. Daarna wisselden de nieuwe eigenaren van de panden zich snel af, waaronder beleggingsmaatschappij Amfas en het Zweedse Larmag. De verschillende plannen voor woningen, hotels en bedrijfsruimten werden allemaal niet gerealiseerd. Het bleek moeilijk om deze panden nieuw leven in te blazen. In dertig jaar tijd werd maar liefst acht keer van eigenaar gewisseld. Geen van de eigenaren slaagde erin de panden te herontwikkelen of te onderhouden, waardoor de panden in steeds slechtere staat verkeerden.

Krakers: junkies of kunstenaars?

Op 6 maart 1983 werden de panden gekraakt. De krakers waren met ongeveer tweehonderd man sterk.
Omdat de antikraakwet nog niet van toepassing was mochten de krakers blijven, nadat de leegstand van de gebouwen officieel was vastgesteld. De panden werden bewoonbaar gemaakt en behuisd door in eerste instantie een zeer gemêleerde groep mensen. Zowel kunstacademiestudenten als junks hadden daar hun plek gevonden. Na enkele jaren werd een systeem opgezet voor het toelaten van nieuwe bewoners. Er werd overlegd met gemeente en andere partijen en er werd steeds meer georganiseerd in de panden. Geen junks meer, maar initiatiefnemers. Van kunstenaars die hun galerie daar vestigden tot diverse markten en evenementen die er werden georganiseerd.

 

Een deel van de panden wordt gesloopt voor nieuwe kantoren en woningen. Beeld: Wikimedia Commons

Een creatieve hotspot of appartementen?

In 2008 veranderde de situatie. De panden werden gekocht door woningbouwvereniging De Key. De Key zou in overeenstemming met de gemeente de panden opknappen in het kader van Project 1012, waarbij het hele postcode gebied 1012 werd opgeknapt. Ook De Key wilde er woningen realiseren en horeca met parkeerplaatsen. Door de crisis bleven echter ook deze plannen enige tijd liggen. Ondertussen werd de voormalige parkeergarage van de panden in bruikleen gegeven aan de krakers die daar filmavonden en exposities organiseerden. Even had De Key het idee het zo te laten en een creatieve hotspot te creëren, maar uiteindelijk werd toch teruggegrepen naar de eerdere plannen en moesten de bewoners vertrekken. Ondanks alle protesten en verschillende rechtszaken werden de panden in maart 2015 met hulp van de ME ontruimd. De komende jaren zal door de slechte staat waarin de panden verkeren een deel van de panden worden gesloopt. Het andere deel kan worden gerestaureerd. Zullen dan eindelijk toch de appartementen, bedrijfsruimten en parkeerplaatsen worden gerealiseerd?

Auteur: Saskia Groeneboer

Bronnen

Een kleine geschiedenis van de Tabakspanden aan de Spuistraat
http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/3925220/2015/03/25/Een-kleine-geschiedenis-van-de-Tabakspanden-aan-de-Spuistraat.dhtml

De Key
https://www.dekey.nl/#!content=&contentid1=&contentid2=&PageID=4093

De Key en de tabakspanden

De Key en de Tabakspanden

De Slang
http://deslang.nl/archieven/12019

Politie grijpt in bij Tabakspanden na verfbommen
http://www.parool.nl/parool/nl/4024/AMSTERDAM-CENTRUM/article/detail/3893572/2015/03/10/Politie-grijpt-in-bij-Tabakspanden-na-verfbommen.dhtml

Publicatiedatum: 04/01/2016