Arie Schippers

Tekening van Arie Schippers, uit een van zijn schetsboekjes. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Arie Schippers

In enkele potloodlijnen herkenbaar

Onder de kunstenaars zijn de drie stadstekenaars van Amsterdam: Hamid el Kanbouhi, Dieuwke Spaans en Arie Schippers. Stadstekenaar Dieuwke Spaans heeft bij de opening van de tentoonstelling het Stadstekenaarschap overgedragen aan Arie Schippers, die Amsterdam en haar inwoners en bezoekers in 2016 met rake lijnen gaat vastleggen. De virtuoze alleskunner kreeg in de zomer al te horen dat hij de nieuwe stadstekenaar zou worden en ging meteen aan de slag, waardoor het Stadsarchief nu al zijn werk kan presenteren. Stefanie van Odenhoven, Projectcoördinator Tentoonstellingen en Educatie, vertelt dat Schippers voor de tentoonstelling drie schetsboekjes gaf. Tot grote schrik van de restauratoren, gaf hij daarbij aan dat deze uit elkaar gehaald mochten worden om de tekeningen ook los goed te kunnen laten zien. Van Odenhoven laat de schat aan alledaagse beelden uit Amsterdam zien die nu aan de muur hangt. Twee van de drie schetsboekjes zijn gespaard, maar daar kun je wel ‘virtueel’ doorheen bladeren: op een monitor kun je meer tekeningen uit deze twee schetsboeken voorbij zien komen, Arie Schippers geeft er zelf commentaar bij.

Schippers is een nieuwsgierige kunstenaar die de dagelijkse bezigheden van Amsterdammers scherp waarneemt en trefzeker op papier zet. Hij tekent snel en heeft slechts een enkel ogenblik nodig om iemand op papier te typeren en een situatie met enkele potloodlijnen vast te leggen. Op de meer dan zestig tekeningen die in het Stadsarchief worden gepresenteerd, zie je mensen aan een balie hangen, in de rij staan bij een kaartautomaat op het Centraal Station of half ingezakt op hun telefoon kijken.

Arie Schippers

Tekening van Arie Schippers, uit een van zijn schetsboekjes. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Arie Schippers

Alle kanten op

Buiten de drie stadstekenaars ontvingen de twaalf andere kunstenaars tussen 2014 en 2016 een opdracht met het thema ‘Ontmoeting en vermijding’ van de Commissie voor de Tekeningen in Amsterdam; een thema dat op vele verschillende wijzen is geïnterpreteerd en bij de ene kunstenaar sneller te herkennen is dan bij de ander. Voor de expositie is een audiotour gemaakt waarin de kunstenaars vertellen over hun werk, over Amsterdam en over het thema.

De rijke variatie aan beelden van de stad en interpretaties van het leven in Amsterdam wordt meteen duidelijk als je de expositie binnenloopt. Er is geen vaste route voor je uitgestippeld om langs alle werken in vooraf bepaalde volgorde te lopen. Je kunt alle kanten op. Elke kunstenaar heeft een eigen hoek of muur, waar de werken op toepasselijke wijze worden gepresenteerd. Zo heeft kunstenares Marieke Zwart een serie van zes tekeningen gemaakt die een soort minipanorama van het Oudekerksplein vormen. Op verschillende plekken van het plein heeft ze van dichtbij getekend wat ze op ooghoogte voor zich zag. De tekeningen van huisnummers, metselverbanden en regenpijpen hangen dan ook op haar ooghoogte.

Op de tentoonstelling wordt bij elk van de vijftien kunstenaars een document tentoongesteld uit de collectie van het Stadsarchief, om naast de verschillende beelden van Amsterdam ook de gevarieerde collectie van het archief zelf te laten zien. Meestal is gekozen voor een tekening of foto, soms een archiefstuk of boek, dat aansluit bij de werken van de kunstenaars. Deze overeenkomst of aansluiting verschilt wederom per kunstenaar. Zo zijn de tekeningen van Marieke Zwart vergezeld door een foto van Ed van der Elsken. Ook hierop zie je van dichtbij een gevel aan de Oudekerksplein, alleen dan van boven in plaats van op ooghoogte.

Claire Harvey

Drie werken van Claire Harvey uit de serie Bound Together, 2016. Polaroid-foto en olieverf. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Claire Harvey

Claire Harvey

Tegenover de herkenbare tekeningen van Arie Schippers staan een aantal polaroidfoto’s op een plank alsof ze op een boekenplankje ter decoratie zijn neergezet. Maar bij nadere inspectie gaat het om de bijzondere werken van Claire Harvey. “Eén van mijn favoriete werken van deze tentoonstelling”, geeft Stefanie van Odenhoven aan. Op één foto zie je vaag de contouren van twee dozen op een keukentafel in de voornamelijk grijze polaroid. Op de voorgrond, op transparant plastic dat over de polaroid zit, is een klein anoniem figuur in het zwart getekend. De dozen herken je niet, wel een bijzonder stadsbeeld; het doet denken aan een heiige vroege ochtend in de stille straten van Amsterdam.

Hetzelfde geldt voor de andere kunstwerkjes in de reeks. Veelal eenzame figuren staan, zitten en kijken, schijnbaar verloren in een onmetelijke ruimte. Het doet dan ook eerder aan vermijding dan ontmoeting denken. Op één werk na, waar twee minuscule natuurgetrouwe fietsers elkaar tegemoet komen. De sfeer in Harveys werken is te vergelijken met negentiende-eeuwse foto’s, waarop door de lange sluitertijden de tijd stil lijkt te staan. Uit het Stadsarchief zij er dan ook twee foto’s uit de collectie kabinetfoto’s opgehangen. Je kijkt hier op een bijna verlaten Herengracht uit. Als je goed tuurt zie je een jong meisje half in de deuropening staan, maar dat is het.

Koen Taselaar

Koen Taselaars Bored on the Beer Bike, imaginary bands, 2016, gemengde techniek op papier. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Koen Taselaar

Natasja Kensmil

Sommige kunstenaars hebben een historisch perspectief op Amsterdam gebruikt in hun kunstwerken. In dezelfde hoek als de serene polaroidkunstwerken van Harvey hangt het werk van Natasja Kensmil, die voornamelijk angst verbeeld. De bewegende figuren in haar tekeningen beelden de geschiedenis van de wederdopers uit zestiende-eeuws Amsterdam uit. In een kleine vitrine ernaast zie je een manuscript over dit gruwelijke verleden met ingekleurde gravures, die Kensmil voor haar tekeningen heeft bestudeerd.

Olphaert den Otter

Olphaert den Otter, 1096 CR, 2016. Een verblijfplek van daklozen op de Ouderkerkerdijk, uit de serie Postcode. Tempera. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Olphaert den Otter

Olphaert den Otter

Een van de kunstenaars die het thema vermijding en ontmoeting duidelijk heeft gebruikt bij zijn schilderijtjes, is Olphaert den Otter. Hij schildert met aandacht de lege slaapplaatsen van Amsterdamse daklozen. De postcodes van de verlaten onderkomens zijn de titels van de vijf schilderijen. Den Otters realistische werk hang middenin de tentoonstelling en middenin het thema. In de audiotour legt Den Otter helder uit hoe vermijding en ontmoeting een grote rol spelen bij daklozen en waarom er op de plekken die hij heeft afgebeeld niet ook een dakloze zelf is te zien.

Arja Hop

Arja Hop, Aquarel uit de serie Residu, gemaakt met kleurstoffen van de grauwe abeel aan de Jachthavenweg, 2014. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Arja Hop

Arja Hop

Een andere opvallende hoek in de tentoonstelling ‘Stadstekenaars van Amsterdam’ is door de kunstwerken van Arja Hop bezet. Hier komen kunst en wetenschap samen. Je ziet een aantal abstracte aquarellen, maar ook een doos met plastic buisjes die je normaal in een laboratorium ziet. Elk zijn ze gevuld met een unieke kleur, en wel uit Amsterdam. Hop haalt de pigmenten, die ze voor haar aquarellen gebruikt, letterlijk uit de stad. Zo maakte ze van kleurstoffen van de grauwe abeel aan de jachthavenweg, acht kunstwerken. Het fascinerende proces, van het veldwerk tot aan het vervaardigen van haar werken uit het pigment, heeft Hop vastgelegd en licht ze nog eens enthousiast toe in de audiotour.

Stadstekenaars van Amsterdam

Folder van de tentoonstelling ‘Stadstekenaars van Amsterdam’. Beeld: Liza Koppenrade

Stadstekenaars van Amsterdam

Verrassend of feest der herkenning?

Vergeet ook niet een kijkje te nemen bij de voorgangers van Arie Schippers, Dieuwke Spaans en Hamid el Kanbouhi en bestudeer het kleurrijke werk van Jantien Jongsma, de grafische ‘imaginary bands’ posters van Koen Taselaar, de ‘grafic novel’ -achtige schilderijtjes van Marcel van Eeden en de persoonlijke werken van Parra. Andere fascinerende perspectieven op Amsterdam krijg je in de tentoonstelling van Paul de Reus, die besloten ruimten met kleurpotlood eigentijds heeft weergegeven, Paul Klemann die zijn eigen droombeelden op papier heeft gezet, en Robbie Cornelissen die een perspectiefrijk werk met fantasierijke twist presenteert, waar je enkele beroemde Amsterdamse gebouwen in herkent.

De tentoonstelling is rijk aan variatie, en daardoor een geheel van diverse hedendaagse blikken op Amsterdam die zowel een feest der herkenning kunnen zijn als een verassing. ‘Ik hoop dat de mensen na een bezoek aan de tentoonstelling met een nieuwe blik naar de stad kijken’, besluit Van Odenhoven.

Wil je deze tentoonstelling bezoeken? Meer informatie vind je op de website van het Stadsarchief AmsterdamAuteur: Liza Koppenrade

Publicatiedatum: 27/05/2016