Dolle mina Wilhelmina Drucker

Bij de uitdrukking 'dolle mina' denk je misschien aan de naoorlogse feministische golf en de actiegroep 'Dolle Mina' uit de jaren zeventig, aan het verbranden van een korset of aan de leus 'Baas in eigen buik'. Een dolle mina is een actief strijdster voor de vrouwenemancipatie en wordt in het collectieve geheugen vaak gestereotypeerd als een jonge vrouw met veel durf die in een Bloomer-kostuum (een rokje en wijde broek) ludieke acties uitvoert voor gelijke betaling, abortus, de pil en crèches. Maar de naam 'Dolle Mina' is niet een bedenksel van de actiegroep zelf. De naam gaat veel verder terug dan 1970.

4 min

Wilhelmina Drucker

De naam ‘Dolle Mina’ is gebaseerd op één van de eerste feministen van Nederland, Wilhelmina Drucker (1847-1925). De in Amsterdam geboren feministe wordt over het algemeen als zeer fanatiek en radicaal gezien. Een van haar bijnamen was dan ook ‘IJzeren Mina’. Het groepje vrouwen dat in september 1969 bij elkaar kwam in de voorbereiding van de tweede feministische golf, vonden IJzeren Mina ‘te geharnast’ klinken en kozen voor ‘Dolle Mina’ als naam voor hun actiegroep.

Portret van Wilhelmina Drucker op houten drager met handtekening. Foto gemaakt voor 1923.

Officieel heette Wilhelmina niet Drucker, maar Lensing. Ze werd in 1847 geboren als tweede dochter van een ongehuwde moeder, Constantia Christina Lensing. Haar vader, Louis Drucker, heeft Wilhelmina nooit als wettige dochter erkend, maar dit hield haar niet tegen zijn naam te dragen. De omstandigheden waarin Wilhelmina Drucker opgroeide hebben ook in haar verdere leven een bepalende rol gehad. Ze leerde al vrij jong zelfstandig en onafhankelijk te zijn en bleef zich bekommeren over het lot van verschopte kinderen en ongehuwde moeders.

Toen haar vader in 1884 overleed, ontving Wilhelmina niets van de erfenis die volledig naar haar, wel door Louis Drucker erkende halfbroer ging, de later bekende rechtsgeleerde en Kamerlid H. L. Drucker. Ze heeft deze laatste tevergeefs nog op andere gedachten proberen te krijgen door met haar zus onder een pseudoniem het boekje ‘George David’ te publiceren, waarin ze uitweidde over de manier waarop haar vader hen had behandeld.

Dolle mina. Pen- en potloodtekening van de uitdrukking/eponiem ‘dolle mina’.

Vrouwenverenigingen en socialistische bladen

In de jaren tachtig van de negentiende eeuw kwam Wilhelmina in aanraking met het socialisme en woonde ze onder andere vergaderingen bij van de Sociaal-Democratische Bond (SDB). Ze bracht haar overtuigingen in praktijk door voor socialistische bladen te schrijven, waarin haar voornaamste drijfveren, vrouwenemancipatie en gelijke rechten voor vrouwen, naar buiten kwamen. Toen ze na een rechtszaak tegen haar halfbroer in 1888 toch een deel van de erfenis kreeg, werd ze financieel onafhankelijk en ging ze zich volledig richten op het verspreiden van haar idealen.

Wilhelmina werd voorzitter van de Vrije Vrouwenvereeniging en trok door het land om vrouwen te motiveren op te komen voor hun rechten. In 1893 ontstond vanuit deze beweging de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Volgens de feministe moesten vrouwen niet alleen via de politieke weg rechten verkrijgen, maar moesten vrouwen vooral meer inzicht krijgen in hun eigen situatie. Om dit te bereiken, richtte ze in 1893 het vrouwenblad ‘Evolutie’ op met haar rechterhand Dora Haver, waarin ze zich fel uitdrukte.

Ze bleef zich tot haar dood in 1925 inzetten voor de rechten van vrouwen. In 1939 werd ter ere van haar verdiensten voor de positie van vrouwen het monument ‘De vrouw als vrije mens’ onthuld in Amsterdam.

Wilhelmina Drucker, pionierster voor vrouwenrechten, wordt in 1917 ter gelegenheid van haar zeventigste verjaardag geportretteerd door Truus Claes. Dutch Wilhelmina Drucker, pioneer for women’s rights, is portrayed by Truus Claes in 1917 on the occasion of her seventieth birthday.

Dolle Mina anno 1970

De Dolle Mina’s uit de jaren zeventig zette voort waar Wilhelmina Drucker mee begonnen was. Ze zetten zich in voor gelijke kansen en gelijke lonen voor mannen en vrouwen, betere kinderopvang, seksuele vrijheid en een nieuwe rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Punten die nog altijd onderwerp zijn van maatschappelijk debat. De eerste actie van de Dolle Mina’s was een bestorming van kasteel Nijenrode op 23 januari 1970. Het kasteel werd gebruikt als opleidingsinstituut voor managers. Vrouwen waren er niet toegelaten. Andere ludieke acties volgden en maakte de actiegroep snel beroemd. Diezelfde dag nog werd er een dameskorset verbrand bij het standbeeld van Wilhelmina Drucker en vierentwintig uur later trokken een aantal Dolle Mina’s naar het Amsterdamse stadhuis met een waarschuwing voor de daar aanwezige bruiden, voor ze als ‘slavinnen’ de rest van hun leven vast zouden zitten aan de rol van huisvrouw.

Herentoiletten werden met roze linten afgezet als protest tegen de schaarste aan openbare toiletten voor vrouwen, op televisie werd opgeroepen tot een kookstaking, voor crèches ontstonden verscheidene protesten en de Dolle Mina’s werkgroep ‘Dubbele seksuele moraal’ deelde condooms uit aan leerlingen van de Huishoudschool en het opleidingsinstituut Schroevers. En dit zijn slechts enkele van de vele acties die de Dolle Mina’s uitvoerden.

‘Werkende wijven’

Na ongeveer een jaar vol opvallende acties, wordt de toon van Dolle Mina serieuzer. De actievoerders gaan op zoek naar een meer eenduidige ideologische lijn en een hechte organisatie met duidelijke structuren en hiërarchische aansturing. De ludieke acties zijn echter niet voor niets geweest. Dit is te merken aan de initiatieven die op de acties volgden, waarmee uiteindelijk een aantal doelen gerealiseerd worden: van de internationaal zowel geroemd als verguisde abortuswetgeving tot aan de oprichting van crèches en het Werkende Wijven Plan.

De uitdrukking dolle mina komt dus van de tweede feministische golf, die zich ‘Dolle Mina’ noemde, geïnspireerd door Wilhelmina Drucker. Tegenwoordig staat de uitdrukking nog steeds voor actieve strijd(st)ers voor vrouwenemancipatie. Dus sta jij wel eens met een spandoek te zwaaien voor gelijke lonen en tegen het veelbesproken ‘glazen plafond’? Dan kan het zomaar zijn dat je een dolle mina wordt genoemd.

Auteur: Liza Koppenrade